Gaurko hitza

Tagged: B Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:27 pm on 2019/11/24 Permalink | Reply
  Tags: B   

  bris-bris 

  adb. bris-bris. Distiratuz. Begiak bris-bris jartzen zaizkio. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  bris-bris. v. BRIST-BRIST.

  BRIST-BRIST. (briz-briz V-gip ap. Etxba Eib).

  a) Destellando. “Brillantemente. Briz-briz agiri zan Zesterukua, Arraten, Zesterukua aparecía como un foco de luz” Etxba Eib. Zer dan ez dakit, baña gizon aserrekorra ezagun-ezaguna izan oi-da: begiak “brist-brist” jartzen zaizka. E. Larrañaga EEs 1921, 170. Gertau zittuan bris-bris zaldixa eta onen apaiñ guztiak, eta ala be, bere galtzairuzko petua, eta zorioneko egunian, juan zan soñian au espillua letz ebala, baña zapi eder bategaz estalduta. Etxba Ibilt 459.
  b) Rápidamente. Brixt-brixt, bidearen erditik zoan, bere buruarekin irriz. GAlm 1957, 22 (ap. DRA).

  BRIST-BRIST EGIN. Brillar. “Bris-brist eiñ” Elexp Berg s.v. brist eiñ. v. BRIST EGIN. Eta… diru asko utzi du? Eta… guretzat utzi du? –galdetu zuan Patxik begiak bris bris egiten ziotela. Apaol 36.

  Sinonimoak: iz.
  

  [bris-bris] : distiratuz (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adb. onomatopeya del brillo, del resplandor
  fr adb. onomatopées de luminosité, de rayonnement
  en adb. onomatopoeia of brightness, of radiance
  port adb. onomatopéia do brilho, do esplendor

  Garagardotegian, Rakelen begiak ere bris-bris zeuden eta esango nuke Rubenen begiak bilatzen zituela. [Jeans-ak hozkailuan, Patxi Zubizarreta (Alberdania, 2000)]

  Begiak bris-bris jartzen zaizkio Mikel ikustean. (Elhuyar hiztegia)

  

  bris-bris

  

  bris-bris (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:49 pm on 2019/11/20 Permalink | Reply
  Tags: B   

  biraolari 

  adj./iz. Birao egiten duena, birao egiteko ohitura duena. Ik. biraogile. Jainkoaren aurkako biraolaria. Hordi, lapur eta biraolariak. Biraolari gisa harrika emango didatelako beldurrak ez banengo. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  biraolari. (V ap. A ; Añ, A DBols), burolari (Lar; -rh- SP, Lar, Dv, A), biragolari, biraulari. Maldiciente; blasfemo. ” Burholaria, burhogillea, blasphémateur, grand jureur” SP. “Blasphemo” y “maldiciente” Lar. “Maldiciente” A. v. biraogile, biraokari. Etzare ahalge, lohi, arnegari, burholari, harro, arin, mundutar izateaz. Dh 212. Zure Euskalerriko azken biragolari oni barkatu. A Ortzuri 156. Biraulariaren azken okerra. JBDei 1919, 285. Bazekin Jesusek etzutela Juduak itz ori ateratzea besterik nai biraularia bezala ill-erazitzeko. Inza Azalp 50. Aldeztzalle beroa ezpada, biraolari porrokatua izango da. TAg GaGo 70. Emakume biraolariak. A EY I 128. Biraokera asko erabiltzen dituzte biraolariak beren ezpainetan. Ib. 128. Zure onesleak onetsiko ditut, / eta zure biraolariak zapuztuko. Ol Gen 12, 3. Bazitxinan aski biraolari, batez ere Italitik eta Españitik. Or QA 194. Oiñak billoizik […] aintziñako biraolarien gisan. Erkiag Arran 187. Atara egizu biraolari ori txabolategitik. Ker Lev 24, 14 (Dv burho-egile hori, Ur blasfemaria, Bibl madarikatzailea). Nahiz-eta ni lehenago biraolari izan, erasotzaile eta laidotzaile. IBk 1 Tim 1, 13. Gizon hauek ez dira gure jainkosaren kontra, ez sakrilego eta ez biraolari. IBe Act 19, 37 (TB blasfematzaile). Biraolari gisa harrika emango ez didatelako beldurrak ez banengo. MEIG V 110.

  Sinonimoak: iz./izond.

      [biraogilea]: añenti, gaitzesle, biraoti Bizk., biraogile zah., blasfemari zah., blasfematzaile zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz./izond. maldiciente; blasfemo, -a
  fr iz./izond. qui maudit ou jure, blasphémateur, -trice
  en (1) izond. blasphemous; swearing; foulmouthed (2) iz. blasphemer
  port iz./izond. maldizente; blasfemo, -a, blasfemador, -a

  Txolinduta, eta apur bat biraolari, aurpegia zerurantz jasoz hots egin zuen: “Eta argia egin zen”.  [Maitale koitaduen kronikak, Vasco Pratolini (Koldo Biguri), Elkar, 2006] (Egungo Testuen Corpusa)

  

  biraolari (Argazkia: 365diasdevalentiamoral.com)

   
• 

  Maite 10:47 pm on 2019/11/16 Permalink | Reply
  Tags: B   

  birakor 

  adj. Biratzeko gauza dena. Bulegoko aulki birakorrean eserita. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  birakor. “Voluble” Lar. Izan nadin […] zuzen, oartia, ez birakor, bai bakun. Lar STomas 2. Zeñen birakorrak eta bidegabeak diran gizonak euren usteak edo iritziak moldatzen dituztenean. Otag EE 1882c, 449.

  Sinonimoak: izond. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [aldakorra]: zah.aldakor, mudakor Ipar., aldabera g.e., sanjakor Ipar. beh., kanbiakor Ipar. g.e.

      [birakaria]: birakari

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. giratorio, -a, rotatorio, -a
  fr izond. (chaise) rotatif, tournant; tournant(e); (en movimiento de rotación) giratoire;
  (mueble, silla) pivotant(e)
  en izond. (chair) swivel, (formal, technical) rotatory, gyratory
  port izond. giratório(a)

  Bulegoko aulki birakorrean eserita. (Hiztegi Batua)

  

  birakor (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 7:31 pm on 2019/10/23 Permalink | Reply
  Tags: B   

  birbiratu 

  iz. birbiratu, birbira/birbiratu, birbiratzen. du ad. g.er. Hautseztatu. Gatza birbiratu du haragiaren gainera. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  birbiratu. (Dv->A), birbinatu (Darric ap. DRA .). Espolvorear. “Répandre légèrement une poudre quelconque. Gatza birbiratu du haragiaren gainera, il a saupoudré la viande de sel. Danielek hautsa birbiratu zuen aldarearen inguruan, Daniel répandit de la cendre autour de l’autel” Dv. Mirra, aloesa eta zinamoma birbiratu ditut ene etzauntzan. Dv Prov 7, 17.

  Sinonimoak: hautseztatu, hautsez bete, hautsez estali (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. espolvorear
  fr saupoudrer
  en sprinkle
  port polvilhar

  Gatza birbiratu du haragiaren gainera. (Hiztegi Batua)

  

  birbiratu (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   

   

   
• 

  Maite 8:38 pm on 2019/10/13 Permalink | Reply
  Tags: B   

  bilabide 

  iz. Aurkibidea. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  bilabide.

  1. (-ll- Lar, Añ). “Prueba, con que se muestra, y convence algo” Lar. “Prueba, en las cuentas” Ib. “Prueba” Añ. Amodijo onen billabide edo . pruebak emoteko denporia eldu zanian emon eutsazan [Jesukristok San Juaneri] ezin da ederraguak. Ag Serm 95.
  2. “Probabilidad” Lar.
  3. “Probabilismo” Lar.
  4. “Registro, guía, índice” Bera. v. aurkibide. Liburu onetan dagozan Irakasteen Billa bidia. Mg CO 297 (CC 257 arkibidea). Billa-bidea. AB AmaE 493. Bilabidea. Azc PB 365. Udal bakotxak bere errikuak diran burdiki gustijentzat idatzizko (liburuzko) billabide bat euki biarko dau. “Registro” . ForuAB97. Anaidiko idaztizartegi, 1.º bilgo, 12 g. billabide, 8 g. zenbaki. Eguzk RIEV 1927, 423n. Billabidia. Altuna 3. Billabidea. Or Tormes 125. Zordunaren ogasunak […] baitu egingo lirake, dagokien balioaz billabidea tajutuaz. “Inventariándose” . EAEg29-5-1937, 1721. Janzki, tresna, gurdi eta abar bere mende izatea, billabide bitartez. Ib. 1-6-1937, 1736. v. tbn. Laux BBa 145. TAg Uzt 317. Or MB 1437. BILABIDEKO (-ll- Lar). “Probable” Lar.

  Sinonimoak:

  [bilabide]: aurkibide

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. guía, índice
  fr iz. guide, sommaire
  en iz. guide, index
  port iz. guia, índice

  Dena azkar aurkitzeko bilabide zehatza egin dugu. #gaurkohitza

  

  bilabide (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 8:18 pm on 2019/10/11 Permalink | Reply
  Tags: B   

  bilakabide 

  iz. Zerbaitek bere bilakaeran segitzen duen bidea. Eritasunaren bilakabideaz jabetzeko. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  bilakabide. “Proceso de evolución” Diccionario Vasco-Castellanori (1981) dagokio. “>PMuj. Bistan da hemen, grafiaren aldetik, ez dela inongo hizkuntzan mailegu hitzekiko . egoerarik, erabat etxekotu ez ditugun bitartean, hitz horiekiko bilakaera nahiz bilakabidea baizik. MEIG VII 191s. En DFrec hay un ej. más.

  Sinonimoak: iz.

  [bilakabide] : bilakaera, prozesu (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. evolución, proceso de evolución, devenir
  fr iz. evolution, devenir, développement
  en iz. evolution; development; transformation
  port iz. evolução

  Liburutik liburura pixkanaka gauzatu den bilakabide baten ondorio da liburu berria, egilearen ustez.  [Berria, 2006-11-21, «Neureak izateaz gain, neureak dirudite liburuko poemek», Juan Luis Zabala [Kultura]] (Egungo Testuen Corpusa)

  

  bilakabide (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:26 pm on 2019/10/07 Permalink | Reply
  Tags: B   

  batño 

  iz. zenbtz. Adkor. Bat. Ik. batto; batxo. Etxez etxe egin zuten itzulia dupa-eske, baina ez zuten batño baizik kausitu ahal izan.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  batño. baño (BN ap. Dictionnaire basque-français (1926-1938). “>Lh ; Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A). Dim. de bat. v. batxo.  Aski; othoi, indazu baño. Hb Eskaraz eguia (1858). “>Egia 133. Atarratze jauregian / zitroina da loratzen / Dongaraieko primiak / batño du galdetzen. (Sal). Balad 74. Alakok erregu batño erein zuen babaz. / Aleak ondo bat eman; ondoak, leka bat. Or Euskaldunak (1934). “>Eus 49. Bat-ño eskatu diot Jaunari, ta artan isituko naiz: nagola Aren etxean. “Unam” . Or Urte guziko Meza-Bezperak (1949). “>MB 167. Berriz ere etxez-etxe egin zuten itzulia dupa-eske; bainan ez zuten baño baizik kausitu ahal izan. Lf Murtuts eta bertze… Artho churitzetako zonbait ichtorio chahar (1945). “>Murtuts 16. Haurrekilakoa zen izeba bat xoko-jarleku batñoan zegoen. Mde Miranderen idazlan hautatuak (1976). “>Pr 83. Ardurenian jiten zen bi astorekin. Baño jatekoz kargatua eta bertzea berak azpian ekartzen zuena. Erramun harginaren oroitzapenak (1989). “>Etchebarne 32.

  BATÑO BAT. Khantoren egiliak eztizü beldürrik / Ez bortian, ez etxen, gal dezan ardirik; / Batño bat beitzian arras ñaphürtürik. “Il (n’)en avait (qu’)une” . ChantP 334. BATÑO ERE (En oraciones negativas). Dim. de BAT ERE.  Gure azken ikusaldian erran zenerautan euskaltzale eta abertzaleeen artean ene ideietako batño ere ez nuela khausituko. Mde Miranderen idazlan hautatuak (1976). “>Pr 63s. BATÑO EZ. Dim. de bat ez.  Presuna ohorezko / batño hunat ez jin. Euskal baladak (1983). “>Balad 234.

  Sinonimoak: zenbtz. Ipar.

      [batxo]: batto Ipar., batxo Heg., baño BN (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es zenbtz. zehazt. (batez ere Ipar.) un, una; uno, -a
  fr zenbtz. zehazt. (batez ere Ipar.) un, une
  en zenbtz. zehazt. (batez ere Ipar.) a, an
  port zenbtz. zehazt. (batez ere Ipar.) um(uma)

  Etxez etxe egin zuten itzulia dupa-eske, baina ez zuten batño baizik kausitu ahal izan.  (Hiztegi Batua)
  

  

  batño (Argazkia: sensacionrural.es)