Tagged: E Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 8:46 am on 2014/08/27 Permalink | Reply
    Tags: E   

    enbeia 

    iz. Nahi bizia, guraria; zerbait izateko edo zerbaitez jabetzeko desira gehiegizkoa. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoan, ‘gutizia’)

    Orotariko Euskal Hiztegian:

    inbeia (S; Chaho), emeia (BN-arb), enbeia (BN; VocBN, H), emaia, inbea, inbia. Ref.: A (enbei); Lrq; Gte Erd 139, 14.

    Deseo, apetencia, gana. “Cana, zeloa, inbia” Lç Decl Mm 3v. “Désir, envie” VocBN. “Ganas, emeia” Alt Eusk 1973, 157. “Jateko emeia jin zaut (BN-arb)” Gte Erd 139. “Horren egiteko emeiarik baduzia? (BN-arb)” Ib. 14. v. gogo. Tr. Documentado en textos suletinos; hay tbn. emaia en Xalbador.  Aragiaren inbeiek paseia erazitzen gütie. Mst I 20, 7 (Ch hirrits, Ip, Ol irrits). Jente pherestiak korajatzen dütü, bethi obra hobiagorik egitera inbeia ükhen dezen. Mst III 54, 6 (Ol leiatzeko). Mündiari gerla thai gabeko baten egitia eta zelialako inbeia saintü baten ükheitia. Mst XV. Haboro hunat jiteko / espeitie inbeiarik ükhenen. Xarlem 1144. Hori eztizu legiak defendatzen, / Pierreseki ahal lukezu / inbea baduzu mement bat gozatzen. AstLas 53. [Andriak] beti zikinak hortxen dauzka / mantala bai eta zaia, / atsetan horrekin etzateko / gizonak behar du emaia. Xa EzinB 91. Tizanak azkartzen dü estomaka […], begitharte eri izanak zoharditzen, erendeia eta inbeak iganazten. Alth Bot 13. (Con suf. de comparación). Banikek nik orai / hanitz berri kontatzeko, / bena inbeiago diat / phausatzera juaiteko. Normandie 169 (ap. DRA).

    Sinonimoak: iz. Ipar. Beh.
    [gutizia] : gutizia, gogoa, irrits, irrika, nahikari, nahi bizi, nahikeria, gurari, tirri  (hiztegi ezberdinak)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (Ipar.) (lgart.) deseo vehemente, ansia, anhelo; gana
    fr désir, cupidité, convoitise, envie
    en wish, desire
    port anseio, ânsia, anelo

    Entzun:

    Prefetak proposamen azkar bat egin du, eta guri zaigu jina mementoa Ipar Euskal Herria egokiago estrukturatzeko. Guk dugu enbeia erakutsi behar. [Ez lituzke hauteskundeak berriz ezkerrak irabaziko, Frantxoa Maitia (Maddi Ane Txoperena Iribarren, 2014-08-27)] (Berria.eus)

    enbeia (Gaurko hitza, CC)

     

  • Maite 8:25 am on 2014/08/22 Permalink | Reply
    Tags: E   

    engoxatu 

    da ad. (Z) Akitu, alditxartu. 

    Orotariko Euskal Hiztegian:

    engoxatu (S; H (+ -tx-)), engoixatu, ingoxatu (S; Dv), ingotxatu (Gèze, H). Ref.: A (engoxatu, ingoxatu); Lrq (engoxat, ingoxa); Gte Erd 200.

    Desmayarse, desfallecer. Sg. Harriet hay engotxatu en Maister. Beldürrez bidian engoxa nendin, zelüko hazkürriaz gabe banendi. Mst IV 3, 2 (SP y Ch flaka, Ol akitu). Engoixatürik zen erori. Egiat 173. Eztütüt nahi barur igorri, bidian ingoxa eztitian. Ip Mt 15, 32 (Lç y He flaka, Ur y Samper desmaiatu, Ol, Or e IBk akitu). Ene arimak laidatüren zütü ingoxa artio. Ip Imit III 5, 6. Etxerat sarthu zenean engoxatu edo flakatu zen. Prop 1901, 43. Ama harritürik han berian ingoxatzen da. GH 1931, 110.

    Sinonimoak: iz.
    [alditxartu] : alditxartu, indargabetu, akitu (Adorez  Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (Z) desfallecer, decaer
    fr défaillir;, déchoir
    en give out, collapse
    port desfalecer, decair

    Entzun:

    Beldurrez bidean engoxa nadin. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    engoxatu (PixaBayCC, OpenClips)

     

  • Eneko Bidegain 10:20 am on 2014/08/14 Permalink | Reply
    Tags: E   

    ezpara 

    iz. ZOOL. Tabanidoen familiako intsektu dipteroen izen arrunta. Proboszidea ziztatzeko moldatuta duten euliak dira. Arrak polenez elikatzen dira. Emeak gizaki eta beste zenbait animaliaren odolaz elikatzen dira eta ziztada mingarriak egiten dituzte. Larbak harrapariak dira.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    Orotariko Euskal Hiztegian:

    ezpara (V, G, AN-gip; Dv (sin trad.), H), ezpare, ezpada (V, G, B, BN, R; Dv, sin trad.), espara (V-ple-gip, G; SP, O-SPAd 883, O-SP 228, H), espada (V-gip; H), espare (BN, S; VocBN, H), espari (S; Foix ap. Lh), lespada (L-ain, BN-lab-baig; H), lespara (L), lezpada (S; Dv s.v. ezpara). Ref.: A (espara, espare, ezpaada, ezpara, lespada); Lrq (espare); Lh (lezpada); Iz ArOñ (éspara, ezpadia); Elexp Berg (ezpada); EAEL 99.

    Etim. Se trata de un préstamo: cf. lat. vespa; v. SHLV 512 y FHV 253. Tábano. “Esparak, mouches longues qui se laissent prendre et qu’on a peine de chasser” O-SP 228. “Taon” H. “Espara, tábano” A. “Lespada, lespara, mosca verduzca” Ib. “Lezpada (S; Foix), var. de lespada” Lh. “Éspara bat, ésparia, mosca que chupa sangre a las vacas” Iz ArOñ. v. 2 ezpata, ezpe, ezpateuli. Deusik ez du [artxipoteak] lakasta eta lespada (edo beltzuntza) baino maiteago. Dass-Eliss GH 1923, 597. Saietsean ezpareak miztokatu balu, ez uan erneago jarkiko ta zutituko. TAg GaGo 72. Ezpareak eztenkatu dun zezena bezela zutitu zan. TAg Uzt 47. Ostikoz eta muturrez uxatzen zituen abereak ezpare ta eulien zulatu miñak. Ib. 268. Ezparak bialdu eutsezanean. Ker Ps 78, 45 (Dv ulieria, Ol ezpe ziztzikari, Or 77, 45 euliak).

    Sinonimoak: iz.
    [Tabanidoen familiako intsektu dipteroa] : iteuli, habe, ezpata-euli (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (Zool.) tábano (Tabanus sp.)
    fr taon
    en horsefly
    port mutuca

    Entzun:

    Oinen azpian belar bigun ongi zainduaren ukitua, ezpara baten burrunba belarriaren ondotik igarotzen ari zaidalarik.  [Brooklyngo erokeriak, Paul Auster / Oskar Arana (Alberdania, 2006)] (Ereduzko Prosa Gaur)

    ezpara (argazkia: dinosoria.com gunetik hartua)

     

  • Maite 9:36 am on 2014/08/12 Permalink | Reply
    Tags: E   

    euskalgintza 

    iz. Euskara eta, oro har, euskal kulturaren aldeko jarduera.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    Orotariko Euskal Hiztegian:

    euskalgintza (PMuj). Actividad cultural vasca. v. euskaragintza. Zorionez ala zoritxarrez, euskalgintzak lan zaratatsuak… baino gehiago lan iraunkorrak behar ditu. R. Arregi Herriaren lekuko 231 (ap. DRA). Zenbat ez ote da gaur, lan isilean, euskalgintzaren itxaropenari zutik iraunerazten diona? Ib. 231 (ap. DRA). En DFrec hay 7 ejs.

    euskaragintza, euskeragintza. Actividad cultural vasca. Cf. MEIG II 69, donde se comenta el uso de este término (en la var. euzkeragintza) por parte de Gaizka Barandiaran (Iliasena, Gasteiz 1956). v. euskalgintza. Nondik eta nola euskaltzaleok idoroko batasun ori euskeragintzan? SMitx Unam 165.

    Sinonimoak: iz.
    [euskalgintza] : euskaragintza (Orotariko Euskal Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es actividad cultural vasca
    fr activité culturelle basque
    en Basque cultural activity
    port atividade cultural basca

    Entzun:

    Garatu edo aldatu. Bi aditz horiekin ari gara euskalgintzako eztabaidetan. Paradigma aldaketa izango da oraingo eztabaida hau garatu eta aldatzen dugunean. Dikotomia eta eztabaida horretan jarraitzen badugu, paradigma bertsuan jarraituko dugu. Paradigma aldaketa ez dago lotuta soilik egin beharreko aldaketekin eta garatu beharreko alorrekin —eta asko dira—, baizik eta euskalgintzaren barruko jarrerak, harremanak eta diskurtsoak berritzearekin. [“Ezinbestekoa da minimoetara iristea”, Kike Amonarriz (Euskararen hauspo berria, Garikoitz Goikoetxea )] (Berria.eus, 2014-08-08)

    Azken urteetan pauso handiak ematen ari dira joko zelai berri batera pasatzeko; askotan, joko zelaia lege eremuarekin identifikatzen dugu —zer betea eta garatua asko dago hor ere—, baina hori baino garrantzitsuagoa da euskalgintzan lanean ari garen guztiok —eta hor sartzen ditut euskalgintza instituzionala eta soziala— lortzea gure indarrak optimizatzea, estrategia minimo komun batzuetara iristea, eta aktibatzea ekarpen eta dinamismo soziala eta instituzionala. Jokoaren zati handi bat hor dago. [“Ezinbestekoa da minimoetara iristea“, Kike Amonarriz (Euskararen hauspo berria, Garikoitz Goikoetxea )] (Berria.eus, 2014-08-08)

    Euskalgintzak jarraitu behar du bere esparru hori zabaltzen, euskal komunitatea trinkotzen, sektore zabaletan euskararen aldekotasuna zabaltzen. Baldintzak sortzen. [“Ezinbestekoa da minimoetara iristea”, Kike Amonarriz (Euskararen hauspo berria, Garikoitz Goikoetxea )] (Berria.eus, 2014-08-08)

    euskalgintza (Gaurkohitza, CC)

     

  • Maite 10:06 am on 2014/08/06 Permalink | Reply
    Tags: E   

    elebitasun 

    iz. Elebiduna denaren nolakotasuna; bi hizkuntza hitz egiten diren egoera. Elebitasunari buruzko mintegia. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    Orotariko Euskal Hiztegian:

    elebitasun (PMuj).

    Bilingüismo. v. elebitza. Bertan behera utzita [euskara] gal zitekeen bakarrik (horretarako elebitasunezko denboraldia behar, luzeagoa nahiz laburragoa). In MEIG VI 30. En DFrec hay 13 ejs.

    elebitza

    Bilingüismo. v. elebitasun. Elebitzaren (bilingüismo) etsaia da. Lab Y 1933, 256. Auxe litzakela elebitza edo “bilingüismo” zuzena ta bidezkoa, guzientzat berdiña. Ldi IL 138. Gaur den egunean, elebitzarik, bilinguismurik, ez da Gales-herri osoan. MIH 183. En DFrec hay 4 ejs.

    Sinonimoak: iz.
    [elebiduna denaren nolakotasuna] : elebitza (Orotariko Euskal Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es bilingüismo
    fr bilinguisme
    en bilingualism
    port bilingüismo

    Entzun:

    Kontrajartzen badituzu euskara eta ingelesa, esaten baduzu elebitasuna egingo duzula batetik gaztelania jarriz eta bestetik euskara edo ingelesa, hor euskarak galtzeko guztiak ditu. Hori oso kaltegarria da euskararentzat. Kontua ez da kontrajartzea. Nafarroako Gobernua oso argia izan da bere politikan. Ez da euskara ala ingelesa. Kontua da euskara ikastea, gaztelania ere ikasiko dute, eta ingelesa ere bai. Guk diseinatu behar dugu plana, noiz ikasi behar duten bakoitza. Helburua izan behar da hiru hizkuntzak ikastea, baina ez maila berean, funtzio guztietarako eta denak batera.  [“Euskara beti erabili beharko dugu beste hizkuntza batzuekin“, Esti Amorrortu (Euskararen hauspo berria, Garikoitz Goikoetxea)] (Berria.eus, 2014-08-03 )

    elebitasun (Gaurko hitza, CC)

     

  • Maite 8:17 am on 2014/08/03 Permalink | Reply
    Tags: E   

    erdigune 

    iz. Zerbaiten erdiko gunea. Gure galaxiaren erdigunea. Futbol-zelaiaren erdigunea.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    Sinonimoak: iz.

    [erdialdea]: erdialde (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es centro, punto central
    fr centre, milieu
    en centre (Br); center (Am); middle; mid-point
    port centro

    Entzun:

    Umea erdigune duten jarduerak badaude —aisian falta da oraindik—, baina gurasoak erdigune dituzten espazioak beharrezkoak dira. Etxeko hizkuntz sozializazioa gurasoek ezartzen dute; haiek jartzen dute norabidea. Haurrak jasoko du gurasoen eragin hori. Beraz, gurasoak aktibatu behar dira, haur horiek euskara etxean ere normaltasunez jasotzeko, ez eskolan bakarrik. [“Eremu naturalak aktibatu behar dira”, Pello Jauregi (Euskararen hauspo berria III, 2014-07-31)] (Berria.eus)

    erdigune (OpenClipartCC, 10binary)

     

  • Maite 8:56 am on 2014/07/08 Permalink | Reply
    Tags: E   

    eiherazain 

    iz. 1. (Ipar.) Errotazaina. 2. ZOOL. Hemipteroen ordenako intsektu akuatikoa, 1.5 cm-rainoko gorputz arrea eta oso hanka luzeak dituena. Bere ziztada oso mingarria da, baina ez da arriskutsua. Urmaeletan bizi da (Nepa cinerea). 3. ZOOL. Kalionimidoen familiako eta Callionymus generoko arrain osteiktieen izen arrunta. Gorputz txiki eta luzexkak, hegats dortsal handiak, kolore ikusgarriko jantziak eta operkuluetan ezten pozoitsuak dituzte. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    Orotariko Euskal Hiztegian:

    eiherazain (S; Arch VocGr, H), eiharazain (BN-baig; Dv, H), eihazain, iharazain (L, BN; Lecl, Dv, H), igarazai. Ref.: A (eiherazain, iharazain); Lrq; CEEN 1969, 211.

    1. Molinero. v. errotari. Eihera zain bat, enia bezala, / Izan baliz zure nausia. Arch Fab 79. Pelo eiherazainak ere etzuken athera segur. JE Ber 97. Ur-xurruxta dut erdian: onek nau esnatuko. / Eihara-zaina bezala ez al nau sogortuko. Or Poem 539. Eiherazain bat, oro irin. Const 32. (…)

    2. eiharazain (H), iharazain (H). “Insecte aptère qui habite les eaux tranquilles” H. “Iharazaina, insecte à longues pattes qui marche sur l’eau. Syn. uhendila” Ib.

    Sinonimoak: iz. Ipar.

    [errotazaina]: errotari, errotazain Naf. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar Hiztegia):

    es (1) (Ipar.) molinero, -a (2) (Zool.) escorpión de agua (Nepa cinerea) (3) (Zool.) dragoncillo
    fr (Ipar.) meunier, -ère
    en miller
    port moleiro, -a, moendeiro, -a

    Entzun:

    Gaur goizeko uholdeen ondorioz, Pierre Salles eiherazaina hil da. Ahotsak.com-erako elkarrizketatu genuen iaz, Izuran. Ainize Madariagak egin zion elkarrizketa, eta lerro hauek idatzi ditu, omenaldi ttipi gisa:

    Pierre Salles, denek Lako izenez ezagutua, sortetxearen izenetik bildua, Altzürüku Lakotegiatik. Ttipitik Izurako eiherarat jin ziren bizitzerat, aitama eta hiru anai-arrebak. (Jarraitu irakurtzen…) [Pierre Salles eiherazaina uholdeek eraman dute, Ainize Madariaga (Ahotsak.com, 2014-07-04)]

    Pierre Salles eiherazaina

    eihera (PixabayCC, Efraimstochter)

     

← Older posts

Newer posts →

c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel