Gaurko hitza

Tagged: E Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Inaki Agirre 11:44 pm on 2020/10/20 Permalink | Reply
  Tags: E   

  eguarte 

  1 iz. Eguerdia arteko bitartea, eguerdi artea. Merkatariari herri aginduak eguartean saltzen uzten diola baina arratsaldean ez. 2 iz. Arratsaldea. Eguarteko otoitzetan. 3 iz. Egunaren bitartea. Eguarte osoan gaizki esaka. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  eguarte.

  1. (A), egunarte. Día, período de tiempo entre el amanecer y el crepúsculo. Eguartean. “Entre día [= ‘durante el día’]” . Cap 124. Gaizki esaka ari zaikizkit / gaur egun-arte osuan. Uzt Noiz 45.

  2. (V, G ap. A ), eberte (V ap. A ). “Entredía, después del mediodía, siesta […]. En algunas comarcas de V existe la salutación de eguarte on o su variante eberte on ” A. Euki eragingo deutsut arrastegi edo egubarte ez txaarragua. Mg PAb 137. v. tbn. AA CCErac (ed. 1900), 237 (ap. A). Zuek bere egun artean, ta zeuroen era askotako zeregiñetan, jaso betibere Jangoikoagana zuen biotzak. Añ LoraS 99. Izentau oi da egubarte bat […] merijandia egiteko. JJMg BasEsc 125. Gaurko egubartian. JJMg May 55.

  3. (G-to, AN-larr; Dv), egoarte. Ref.: A; Asp ANaf. “Matinée jusqu’à midi” Dv. “Hasta el mediodía” A. “El tiempo que precede al mediodía, 10, 11 de la mañana” Asp ANaf. v. EGUERDI-ARTE. Eguarte guzian beren jainkoari aritu zitzaiozkan oska. “De mane usque ad meridiem” (3 Reg 18, 26). Lard 226. Iruterdietan berriro bildurik, jarraitu zitzaiozkan eguartean asitako sallari. EE 1880, 127. Atzo eguarte azkenean edo goizberanduan. Ezale 1899, 10a. Egunsentian aterata eguartian beren errezuak Ama Birjiñari egiteko. Goñi 115. Estropadarik ez ote-egingo? / iraungo ote eguartean? “¿Aguantará el tiempo hasta mediodía?” . Or Eus 391. Merkatariari erri-aginduak eguartean saltzen uzten diola ta atsaldean ez diolako asarretzea. Or Aitork 64. Eguneroko kalerako txangoak egoarterik geiena eramaten zion erraiñari. Ataño MLanak 171. Eguarte guzia lanean pasa ta gero, zazpi semerekin lasai bazkaltzen ari nintzala. Ataño TxanKan 221. Eguerdi arte artan ez det uste negarra besterik egin nuanik. Bukatu zan egoartea eta etorri nintzan etxera. JAzpiroz 49. Ori bukatu eta berriro buzoa, botak eta abar jantzi, mosketoia artu eta instruziora. Egoarte guztia askotan, bazkalteko ordua arrapatu eziñik. Albeniz 59.

  4. eberte (V-ple-ger ap. A). “Hacia el mediodía” A.

  5. ” Egunarte (BN, R), día sin ocupación” A. EGUARTE-ALDE. Sur. v. EGUERDI-ALDE. Zeña erriyaz gaiñ Aloña-mendijaren eguartealdera arkitzen dan. Aran SIgn 18.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [eguerdi arteko bitartea]: eguerdi arte    

  [arratsaldea]: Bizk.arratsalde, arrastiri Ipar., arrastegi Bizk., arrasti Bizk., arrats g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. [egunsentitik ilunabarrera] día (2) iz. tarde, parte del día posterior al mediodía (3) iz. mañana, parte del día anterior al mediodía
  fr
  en
  port

  Testuinguruan

  Niri atzera eragin zidan, akaso, eguarte hartan pedagogiaz zerbait baino gehiago dakien lagun batekin solasaldi bat izan nuelako. Sailetik at / A Egaña (Berria)

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 9:56 pm on 2020/10/07 Permalink | Reply
  Tags: E   

  egiazkotasun 

  iz. Egiazkoa denaren nolakotasuna. Ik. egiatasun. Zabaldu zen berriaren egiazkotasuna aztertzen.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  egiazkotasun. egizkotasun. Veracidad; autenticidad. En el msOñ 235v ‘validez (del matrimonio)’. Liburu sagraduen egiazkotasunaren, argitasun jaungoikozkoaren eta esangura benetakoaren ezauperara. Itz Azald 18. Gizaldien arenganako zaletasunak, egizkotasuna ta beneragarritasuna emon eutsazan. Gand Elorri 120.

  Sinonimoak: iz.

  [egiazkotasun] : egiatasun, benetakotasun. Ant. faltsutasun (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. veracidad, autenticidad
  fr iz. véracité, authenticité
  en iz. veracity; authenticity
  port iz. veracidade, autenticidade

  Testuinguruan

  Egiazkotasun horretara mila bidetatik hel daiteke, nahiz eta ni bide batzuetatik errazago iritsi. [Desorekaren egiazkotasunaz, Jon Benito (Berria, 2009-09-04)]

  

   
• 

  Maite 9:41 pm on 2020/09/23 Permalink | Reply
  Tags: E   

  estalpetu 

  1 da/du ad. Estalpe hartu; babestu. Etxola batean estalpetu ginen. Har eta estalpetu nazazu zeure hegalpean. 2 (Partizipio burutua izenondo gisa). Babesleku estalpetua. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  estalpetu.

  1. (V, G, AN, L, BN, S ap. A ; Lar, Añ, Lecl, H). Acoger, proteger(se). Zeure bearra dot egun onetan, artu ta estalpetu nagizu zeure egapian. Añ EL2 12 (EL1 8 estalpetu; v. tbn. CS 48). Usoak usategira legez, egaz egingo dot laster, ta estal-petuko nas Jesusen biotzean, an sendatu. Añ LoraS 171. Eurak estalpetu eta eskudatuko gaituela. Ib. 142.

  2. Excusar. Presona gazte bat bere egiteetan ta joan etorrietan arina eta zoroa izatea ezta on, baña dirudi, gitxi bat bada bere, adinak, edadeak, gaztetasunak estalpetuten dabela. Añ GGero 140 (Ax 190 (V 128) desenkusatzen).

  3. (Part. en función de adj.). “Arcano, oculto, misterioso, estalpetua ” Lar, Añ. (Part. en función de sust.). “Sonsacar, estalpetua atera” Añ.

  Sinonimoak: ad. g.e.

  [babestu]: alde atera, alde egin, alde jarri, aterpetu, babestu, begia eduki, begiak eduki, begiratu, defendatu, defenditu, defentsa egin, eskutik eduki, gorde, kontu egin, kontu hartu, maldatu, zaindu, begia atxiki Ipar., aldeztu neol., magalpetu g.e., aldetu zah., anparatu Heg. beh., jabetu Ipar. zah., eskudatu Heg. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. acoger(se); cobijar(se); proteger(se)
  fr  da/du ad. se réfugier, se protéger
  en (1) da ad. [babesa hartu] to take refuge/shelter (2) du ad. [babesa eman] to give refuge, to shelter, to protect
  port iz. caderno

  Testuinguruan

  Har eta estalpetu nazazu zeure hegalpean. (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 11:00 pm on 2020/09/12 Permalink | Reply
  Tags: E   

  erlauntz 

  iz. Erlekumea hartzeko prestatzen den babesa. Ik. eultze; kofoin. Lastozko erlauntza. Erlauntz bakoitzean, erreginaz gainera, bi motatako erleak daude: langileak eta nagiak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  erlauntz. Etim. Podría tratarse, con caída de -i, de erle (erla- ) + ontzi (cf. erlauntzi s.v. erleontzi ). (V-ger-m-gip, G-goi; Dv, H), erlautz (V-oroz-arr-ple-ger; Aq 214 (G), Añ, H), erlauts (V-ger, G-goi; VocZeg 286), erlauntza, erlauntze, erlaontz(a), erlaotz (V-gip), erleutz (A Apend), erleuntz, erlontz (A Apend), elaotz (V-gip). Ref.: A; AEF 1926, 76 y 1927, 44; Iz ArOñ (eláotz, erláotz, erlauntza). Colmena. “Colmenar” A (pero los ejs. que cita son de ‘colmena’; cf. tbn. A Apend: “no es ‘colmenar’, sino ‘vaso para colmena’, según Maguregui”). “Erlaontz, erle-kabia daukan enbor edo kutxa” P. Urkia EEs 1930, 45. v. kofoin, erleontzi.

  Tr. Documentado en la tradición meridional; es relativamente más frecuente en vizcaíno. Erle bakoitzak bere erlautzian. msOñ 221r. Egin gero erlaunzean abaraska. VMg XI. Ezingo dabela urten erlauntzetik. Ur Dial 27 (It eultzetik, Dv kofoinetik, Ip khobañetik). Erlautsetatik legez erle bildurtuak. AB AmaE 266. Sartu zan erleuntz uts baten. Ezale 1897, 322b. Erlauntzetako erle alperrari. A ib. 179a. Erlauntza bezela zunburruntsu. Ag G 343. Joten dau gogor erlauntza. Enb 166. Erlauntzeetan sartu ziren. Or Mi 107. Erlaontzatik eztia-ta ateratzeko tresna. P. Urkia EEs 1930, 45. Baso-erlauntzik aritzen batean ez al duzu iñoiz arkitu? Zait RIEV 1933, 65. Erlauntz yoria iduri. Ldi IL 45. Erlauntz bakotxean, erregiñez gañera, mota bitako erleak dagoz. Eguzk GizAuz 109. Erlauntzan bizitzea. Vill Jaink 171. Izkutatzen ditute erlauntzak. Ibiñ Virgil 91. Iri-nagusi, giza-erlauntza.Ldi BB 140. Orra gizartea, giza-erlauntza ori. Vill Jaink 88. Giza-erlauntz eta xinurritegirik gabe. MIH 133. ” Etxe erlauntza (V-ger-m), caserón grande destartalado” A.

  Sinonimoak: iz.

  [erlatokia]: erlategi, erletxe, eultze, kofoin Ipar., erlatoki g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. colmena
  fr  iz. rucher
  en iz. hive, beehive
  port iz. colmeia

  Testuinguruan

  Erleek, erlauntzatik ateratzen direnetik egiten dituzten angelu guztiak memorizatzen dituzte, erlauntzara itzultzeko. [Ertzeko zatiak, Jon Sarasua (Argia, 2010)]

  

   
• 

  Maite 7:43 pm on 2020/09/04 Permalink | Reply
  Tags: E   

  elebidun 

  adj./iz. Bi hizkuntza dakizkiena; bi hizkuntzakoa. Hezkuntza, ikastetxe elebiduna. Hiztegi, aldizkari elebiduna. Eskualde elebidunak. Euskaldun elebidunak. Elebidunen arazoak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  elebidun. (PMuj). Bilingüe. v. bi-eledun. Begira asi nintzan […] irakurriko zizkidan morisko aljamiaturen bat agertzen ote zan; ez zan oso zailla izan onelako ele-bi-dun bat arkitzea. Berron Kijote 108. Gainerat, ez dutea geroztik eskola elebiduna sartu irisartar burasoek beren eskola batean! Larre ArtzainE 300. En DFrec hay 13 ejs.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  adj./iz. bilingüe
  fr  adj./iz. bilingue
  en adj./iz. bilingual
  port adj./iz. bilíngüe

  Testuinguruan

  Gaur zortzi, manifestu bat aurkeztu zuen kazetari euskaldun talde batek, hurrengo Eusko Jaurlaritzan arduradun elebidunak izenda ditzatela eskatzeko. [Diskriminazioa eta sailburu elebidunak, Garikoitz Goikoetxea (Berria.eus, 2020-09-03)]

  

   
• 

  Maite 10:36 pm on 2020/08/22 Permalink | Reply
  Tags: E   

  ezkibel 

  adj. g.er. Mukerra, aurpegi-iluna. (Hiztegi Batua)  

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ezkibel. (AN-ulz, B, L-ain; Aq, VocB ), eskibel (H). Ref.: A; Inza RIEV 1928, 152; Izeta BHizt. “Huraño, esquivo” Aq 1309. “Arisco, huraño” A. ” Gure mutikoa arras ezkibela dugu ” Izeta BHizt. Cf. ezkel (2). Zorigaitzaren larri samiña / sendatu zait… ito nere / biotzean len ezkibel zegon / xomorro beltxa; gaur ume! EA Txindor 116. Bere begiak ezkibel ta murrintsu (betizu ta kaden, huraños y melancólicos) iduri zitzaizkidan. Etxde Itxas 125. Erraten zaio aurrari ere, hau arras ezkibela, beldurti, negarti eta izikorra delarik. Izeta in EZBB II 14.

  Sinonimoak: izond. g.e.

  [mukerra]: aketo, arlote, desatsegin, ezatsegin, marroiz, muker, zakar, piltzar Ipar., atsekaitz g.e., basatxori g.e., tratagaitz g.e., basto Heg. beh., saskar Bizk. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. arisco, -a, huraño, -a, esquivo, -a
  fr bourru, -e, revêche, farouche, insaisissable
  en unsociable, unfriendly, dour, fierce
  port arisco(a), esquivo(a), intratável

  Testuinguruan

  Etxealdia hasi bezain fite bizitza aldatzeko aukeraz hausnartzen hasi nintzen, baina gaurgero atzendu ditut denak, eta gauzak modu kolektiboan egin beharrean, ezkibela bilakatu naiz. [Memoria ariketak, Elurre Iriarte Bañez (berria.eus, 2020-08-21)]

  

   
• 

  Maite 9:30 pm on 2020/08/17 Permalink | Reply
  Tags: E   

  ene 

  1 iz. Alfabetoko letra (n, N). 2 adj. Nirea. Ene iritziz. Arren ene andre Milia Lasturko. Ene etxea erre zutenak. 3 interj. Ustekabea edo larritasuna adierazteko erabiltzen den hitza. Ik. ai ene. Ene!, nondik irten zara era horretan? Ene!, zer diozu? Ene!, asko dituk! Ene Jesus! Ene errukarria!

  Sinonimoak: interj.

  [ai]: ai, aiei, ene bada, atx Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. [alfabetoko letra] ene (2) izlag./izord. mi; mío, mía (3) interj. voz que expresa asombro, sorpresa o contrariedad y cuyo significado varía según el contexto
  fr (1) iz. [alfabetoko letra] n (2) izlag./izord. mien, -enne; mon, ma (3) voix qui exprime l’étonnement, la surprise ou la déception et dont la signification varie selon le contexte
  en (1) iz. [alfabetoko letra] en (2) izlag./izord. my; mine (3) voice that expresses amazement, surprise or disappointment and whose meaning varies depending on the context
  port (1) iz. [alfabetoko letra] ene (2) izlag./izord. meu, minha (3) voz que expressa espanto, surpresa ou decepção e cujo significado varia dependendo do contexto

  Testuinguruan

  Ene!, zer diozu? (Hiztegi Batua)

  

  Ustekabea edo larritasuna adierazteko erabiltzen den hitza: Ene! – Mintzanet is discussing. Toggle Comments