iz. Egarria.
Orotariko Euskal Hiztegian
edagale.
1. (Lar, H, VocCB .(s.v. egarri)→Dv), edangale (H), edale. Sed, ganas de beber. v. EDAN-GURA. Ureta gaziak edalia ala egarria ematen du. Anab EEs 1919, 86.
2. (G ap. A ). “Sediento” A.
Sinonimoak: iz.
[edagale] : egarri
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es  iz. (G) ganas de beber; sed
fr iz. soif
en iz. thirst
port iz. sede
Testuinguruan
Edagalea asetzeko iturrira jo du. #gaurkohitza
1 adj./iz. Eragiten duena. Munduak lehen kausa bat galdegiten du, eragile bat eskatzen du. Haren heriotzaren eragile gertatu diren ezbeharrak. Gorputz madarikatu, nire zorigaitz guztien eragilea! Batzorde eragilea. Beharra, eragile handi (esr. zah.). || 2 (Izen soilaren eskuinean). Aipatzen dena eragiten duena. Ik. eragin1 6; negar-eragile. Ipuin irri-eragilea. Gertaera zorrotzak, ateraldi barre-eragileak. || 3 iz. Zerbait eragiten duen pertsona. Euskara batuaren eragilea. Eragile eta bultzatzailea. Dorre haren eragile buruzagia. || 4 iz. Ekonomian, politikan, hezkuntzan edo gizarteko beste alorren batean parte hartze aktiboa eta eragin zuzena duen pertsona, talde edo erakundea. Elkarte feministak gaiari buruzko gogoeta egiteko eskatu zien hainbat gizarte eragileri: herri mugimenduko taldeei, sindikatuei, irakaskuntzako talde eta langileei, kazetariei eta kulturgintzako eragileei. Ardura herritar guztiona da, baina agintari eta eragile politikoek dute erantzukizun gorena. || 5 adj. Eraginkorra, nahi edo espero den ondorioa lortzen duena. Hezueriaren aurkako sendagairik eragileena. Sakramentu Santuetan hain erremedio eragileak utzi zizkizun, zu bekatutik libratzeko. Asmoak ez direla deusetarako ere, eragileak ez badira. ||6 iz. Mat., Log. Eragiketa baten adierazle den ikurra. (Hiztegi Batua)
Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
eragile iz.
[aitzinatzailea]: akuilatzaile, eragingarri, sustatzaile, egingarri Ipar., hotsemaile Ipar., aitzinatzaile g.e., aurreratzaile g.e.   Â
[faktorea]: faktore
eragile izond.   Â
[eraginkorra]: akuilatzaile, efikaz, eraginkor, eginkor g.e.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) iz./izond. impulsor, -a, promotor, -a, promovedor, -a; agente, dinamizador, -a, animador, -a (2) iz./izond. causante, causa, móvil, factor, condicionante, desencadenante; agente (3) iz./izond. inductor, -a, instigador, -a, provocador, -a (4)  iz./izond. (Zuz.) inductor, -a (5) iz. (Log.) (Mat.) operador (6) izond. eficaz, efectivo, -a (7) izond. (Inform.) operativo, -a
fr (1) iz./izond. causant, -e ; agent, instigateur, -trice ; promoteur, -trice (2) iz. (Log.) (Mat.) opérateur (3) izond. [eraginkor] efficace ; effectif, -ive
en (1) iz./izond. originator; instigator; promoter (2) iz. (Mat.) operator (3) Â izond. effective (4) izond. (Inform.) operating
port (1) iz./izond. impulsor, promotor; revitalizador (2) causador(a), causante (3) indutor, -a, instigador, -a, provocador, -a
Testuinguruan
Erreferente eta eragile handi bat galdu dute euskarak, eta euskal kulturak, eta Euskal Herriak: Joan Mari Torrealdai hil da, 77 urte zituela. Euskal kulturako intelektual handietako bat izan da, eta euskalgintzako ekintzailea. Ia 60 urteko ibili oparoa utzi du. Eta, heriotzaren ondoren ere, zutik jarraituko dute haren altzoan sortutako eta hazitako proiektuek; besteak beste, BERRIAk, Euskaldunon Egunkaria-ren oinordeko egunkari nazionalak. [Intelektual bat Euskal Herriari, G. Goikoetxea (Berria.eus, 2020-08-01)]
erlaxatu, erlaxa, erlaxatzen. ad. || 1 da/du ad. Pertsonez mintzatuz, lasaitu. 2 da/du ad. Muskuluez-eta mintzatuz, uzkurdura galdu edo kendu. Eskua beheratzerakoan bizepsa erlaxatu egiten da. Bainu bero batek gorputza erlaxatu egiten du. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
erlaxatu. 1. relajadu. Aliviar, disminuir. Enzuzu, dama guztioen estrellea: / gura dot relajadu kerellea. Lazarraga 1185v. 2. Hacer escala (cf. fr. relâcher con este sentido). Gure saindua zen untziak erlaxatu behar izan zuen Cagliariko porturat. Lg II 416.
Sinonimoak: ad.
[erlaxatu] : lasaitu, baretu, jabaldu, trankildu. Ant. aztoratu, urduritu (Adorez Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es da/du ad. relajar(se)
fr da/du ad. détendre, relaxer
en da/du ad. to relax; to chill out
port da/du ad. relaxar-se, descontrair-se.
Testuinguruan
Kontua da oraindik komunitatearen alde gauza asko egin ditzakegula, baina geure burua erdi salbu ikusi dugunean erlaxatu egin gara. [Geurekoiak, Onintza Enbeita (berria.eus, 2020-05-29)]
1 adj. Aldean eraman daitekeena; tresnez edo gailuez mintzatuz, aldean eramateko bereziki egina edo pentsatua dena. Lanpara eramangarria. Konputagailu eramangarria.
2 adj. Eraman edo paira daitekeena. Askoren artean banatu da karga, eramangarriago gerta dadin. Neke hori eramangarriago izan dadin zuretzat.(Hiztegi batua)
Sinonimoak
izond. [pairagarria]: eramankor, pairagarri, igarokor zah., jasangarri Ipar. jas.
Beste hizkuntza batzuetan
Testuinguruan
Ordenagailu eramangarri horrek argiztatzen den teklatua du. #gaurkohitza
ebaki1, ebaki, ebakitzen
1 du ad. Lanabes aho-zorrotz baten bidez, zerbait, osatzen duen edo itsatsirik dagoen beste zerbaitetatik edo nonbaitetik bereizi. Ik. moztu 4. Ebaki zizkien oinak eta eskuak. Jondoni Petriri ebaki zioten burua. Petrik bere ezpataz ebakitako belarria. Halere ez zuen lore bat ebakiko eta beretzat hartuko. Zuhaitz betekorra ez du inork ebakitzen. Haritz guztiak hondo-hondotik ebaki. || (Belarraz eta kidekoez mintzatuz). Belarra ebakitzen ari zela. Segaz ebakia. Garia noiz erein eta noiz ebaki. || Aldizkari batetik argazkiak ebakitzen.
2 du ad. Lanabes aho-zorrotz baten bidez zerbaiten jarraitutasuna eten, zerbait bereizi edo zatitu. Mastaren lokarriak edo sokak ebakitzen. Korapilo hau ebaki gabe askatu dut. Hemendik moztu, hortik ebaki, hango urratua pasaratu eta hemen adabakia ipini. Puskatan ebaki. Ogia ebakita, bere apostoluei eman zien. Egurra ebakitzen nekatu zen.
3 du ad. (Hedaduraz). Ik. moztu 6. Etsaiari ebakitzen zion bidea, bere bihotzean sar ez zedin. Ontziak ura ongi ebakitzen du. Ebaki, eta kartak banatzen hasi zen. Solas alferrak ebaki behar dituzu (Ik. eten1 2). Bi astean gaitzak ebaki zigun koplariaren bizitza.
4 du ad. Zauria egin. Lotu zuen gerriko latz batekin larrua ebakitzeraino. Azotez ebaki. Labanarekin matraila alderik alde ebakia utzi zien. Ganibeta erori zaio eta behatza ebaki du.
5 du ad. (Hizkuntza-hotsak) ahoaz gauzatu. Ik. ahoskatu. Lau edo bost urteko mutiltxo bat badator Gaztelatik Euskal Herrira, laster ikasiko du euskara, eta guk bezala ebakiko ditu hitzak. Hango azentu tankerak badu berezkorik; esate baterako, “gizonak” sing. eta “gizonak” pl., berdin ebakitzen dira: “gizónak”. Esaldiak ongi ebakitzen ahalegintzeko.
6 du ad. Mat. Lerro, plano edo solido batek, hurrenez hurren, beste batekiko puntu, lerro edo plano komun bat izan. Elkar ebakitzen duten bi zuzenek edo bi planok mugatzen duten plano edo espazio zatia. || Elkar ebakitzen duten bidexkak.
ebaki 2
1 iz. Lanabes aho-zorrotz batez-edo egindako zauria edo arrakala. Ebakientzat eta zaurientzat ez da ura baino sendagai hoberik. Ganibetaz eginiko ebakia. Adabegian bertan ebaki mehar bat eginez.
2 iz. Kafeari esne pixka bat nahasiz eginiko edaria. Ebaki bat eskatu eta hizketaldi laburra izan du lagun batekin.
(Hiztegi batua)
Sinonimoak (UZEIren sinonimoen hiztegia)
ad. [moztu]: moztu, pikatu Ipar., epaitu g.e.   Â
ad. [ahoskatu]: ahoskatu
iz. [ebakidura]: ebakidura, moztura, epaitza Ipar., piko Bizk., epaiketa g.e., epai zah.
Beste hizkuntza batzuetan
Testuinguruan
Ebaki bat nahi duzu? #gaurkohitza
iz. Bizk. Nazka, higuina. Enpagua eman zidan. (Hiztegi batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
enpagu. v. enfadu; enparu. enfadu. (-o Lar; Añ), enpadu, enparu (V-m), enpagu. Ref.: Etxabu Ond; Zubk Ond. Enfado; molestia, fastidio. ” Enparu euki, fastidio. Dejar hastiado. Tener hastÃo” Zubk Ond. ” Enparu izan, tener asco. Cuando se tiene a las personas; es algo como odio, pero mucho menos intenso” Etxabu Ond. Moderatu enfadoak eta atrebimentuak. El 88. Debózio baño enfádo yágo ta moléstia ematendióte gutitáko dagonái. LE Ong 85r. Gogo betia, ta enpaduba emoten deutsen lagunakin. fB Ic III 355. Artu neban enfadu andija dantza naastekueen kontra. JJMg BasEsc 138s. Enpagua emoten deust lurrak, zerura begiratuten dotanean. EgutAr 18-4-1962 (ap. DRA). Zeregin jolaskoi orretan, baldin aren lagunetariko batek edo bestek narda ta enpagua izan ezkero. Erkiag BatB 37.
Sinonimoak
iz. Bizk. [nazka]: higuin, nazka, gohaindura Ipar., narda Ipar., susuma Bizk., gogait g.e., higuindura g.e., higuintza g.e., naga g.e., hastiotasun zah., antoju Heg. beh., goihendura Ipar. g.e., hastio Ipar. g.e., nakaitz Ipar. g.e., nakaizdura Ipar. g.e.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak)
Testuinguruan
Albistegietan gai bakarra dago, eta albisteen bazka irensteko joera duen honi, honezkero, enpagua ematen dio gehiegizko jarioak. [Ezin astindu, Goizalde Landabaso (berria.eus, 2020-03-24)]
iz. Erantzule izatea; hortik datorren eginbidea. Ik. erantzukizun. Har beza bere bizkar datorkiokeen erantzunbeharra. Eginbidea eta erantzunbeharra gure-gureak izanik.
Orotariko Euskal Hiztegian
Responsabilidad. v. erantzukizun. Majistraduen eta Juezen ezitxekitasuna ogundatzeko edo komundatzeko beren eranzun bearrarekin. EConst 75. Santa Cruzek eztu bear bada Jainkoaren aurrean ainbesterañoko erantzun-bearrik. Or SCruz 9. Lotsari ta erantzunbear larria ere, ordea, eginbearrari gibel-ematen ba-diozute. Ldi IL 141. Zerga-ordainlariak zergari buruz izan ditzateken erantzun-bearrak. “Responsabilidades” . EAEg25-1-1937, 895. Erantzunbehar osoaz iñor zamatzeko errurik argibideak ez dakarrela. Ib. 7-11-1936, 238. Zer-ikusia ta erantzun-bearra daukazu. Munita 26. Buruzagi ertetzeak bai-baitu alakoxeko erantzunbearra jendearen aintzinean. Etxde JJ 205. Eztadukala horregatik persona bakar batek bidegabe haretako erantzun beharra. Arti Tobera 264. Ez zuala erantzun-bearrik izango, naiz-ta danak iltzen bazituan ere. Berron Kijote 54. Eginbidea eta erantzunbeharra gure-gurea izanik. MEIG VIII 114.Sinonimoak
iz. [erantzukizuna]: erantzukizun, kargu g.e.
Beste hizkuntza batzuetan
Testuinguruan
Bere gain hartu zuen erantzunbehar osoa. #gaurkohitza
Reply