Gaurko hitza

Updates from abuztua, 2015 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:19 pm on 2015/08/17 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  luhar 

  iz. e. zizare (5000 hiztegia)

  Orotariko Euskal Hiztegian:

  luhar (V-oroz ap. A). Lombriz de tierra.

  Sinonimoak: iz.
  [luhar] : (Zool.) lur-zizare
  

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es lombriz de tierra
  fr ver de terre ; lombric
  en earthworm
  port minhoca

  Entzun:

  Nahi baduzu, lur-zizare bila joan gaitezke.

  

  luhar (Wikimedia Commons)

  
  
  

  Nik @zaldieroa-ren jakobitak honela irudikatzen ditut. pic.twitter.com/oOfl09XbKE

  — Edu Lartzanguren (@edulartzanguren) agosto 14, 2015

  
  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:25 am on 2015/08/16 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  egurats 

  iz. Planeta, izar bat, Lurra bereziki, inguratzen duen gas estalkia, atmosfera. (Lur Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.

      [atmosfera]: atmosfera  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. atmósfera; aire; ambiente (2) (hed.) ambiente (3) cielo; espacio exterior
  fr atmosphère, air
  en atmosphere; air
  port atmosfera, ar

  Entzun:

  Crematorio sua da, En la orilla errautsa, zeuk adierazi duzunez. Etorkizunerako aukera gutxi beraz.

  XXI. mendearen hasieran dugun aldartea islatzen duen nobela bat da En la orilla, gure arimaren egoera erakusten duena. [Honore de] Balzacek «ideien eguratsa» aipatu ohi zuen; Crematorio-k eraikuntzaren eta etenik gabeko mugimenduaren eguratsa zeukan; En la orilla-k, aldiz, hondakinena eta etsipenarena.  [Rafael Chirbes: «Elkarrekin harremanetan, idazleek elkarren antza hartzen dute askotan», Juan Luis Zabala (Berria, 2013-11-24)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  Chirbes (Argazkia: berria.eus)

   
• 

  Maite 10:32 pm on 2015/08/15 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  galdu 

  du ad. Zerbaitez gabetua gertatu (berreskura edo bila daitekeen zerbaitez, nahiz ezin bila edo berez ezin berreskura daitekeen zerbaitez). ◊ Zerbaitez ez baliatu. || du ad. Zerbait ez lortu; garaitua izan. || da ad. Bidetik at, hura ezin aurkituz, gertatu. || da-du ad. (Zerbait edo norbait) guztiz hondatu, suntsitu, gaiztatu. ◊ da ad. Desagertu, ezereztu. || Galdu-gordean. adlag. Galtzeko zorian. Itsasoa biziro haserretu, eta gau guztian galdu-gordean zebiltzala. || Helbururik gabe, nora ezean.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak:  ad.  (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  1. desagertu. aurkitu.
  2. alferrik galdu, hondatu. baliatu.
  3. bidetik irten, desbideratu.
  4. hondatu, suntsitu, gaiztotu, txartu.
  5. hondatu, usteldu, mindu, kerratu, garraztu, lardaskatu.
  6. kalitu, akabatu, hil, lorrindu, garbitu.
  7. desagertu. agertu.
  8. hondoratu, urperatu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es

  • 1  du ad. perder, extraviar

    zure paperak galdu ditut: he extraviado tus papeles

    itxaropena galdu: perder la esperanza

  • 2  du ad. perder, resultar vencido, no conseguir el triunfo

    apustua galdu: perder una apuesta

  • 3  du ad. perder, desaprovechar

    aukera ederra galdu duzu: has perdido una buena ocasión

    astirik galdu gabe: sin perder tiempo

  • 4  da ad.perderse, extraviarse, equivocarse de camino, no encontrar el camino

    bidean galdu eta oso berandu iritsi ginen: nos perdimos en el camino y llegamos muy tarde

    ardi galdua: la oveja perdida

  • 5  da ad. [janaria] dañarse, estropearse, echarse a perder, pudrir

    esnea galdu da: se ha echado a perder la leche

  • 6  da ad. perderse, desaparecer; extinguirse

    begien bistatik galdu zen arte: hasta que desapareció de mi vista

    haren oroitzapena gal ez dadin: para que no se pierda su recuerdo

  • 7  da/du ad. echar(se) a perder, perder(se); corromper(se), pervertir(se); degenerar

    ardoak galdu gintuen: el vino nos perdió

  fr

  • 1  du ad. perdre, égarer

    argudioaren haria galdu dut: j’ai perdu le fil du récit

  • 2  du ad. perdre, être vaincu, -e

    partida galdu: perdre la partie

  • 3  du ad. perdre, manquer ; louper, rater(pop.)

    ia trena galdu zuen: elle faillit manquer son train

    festa ederra galdu zenuen atzo: tu as raté une superbe fête hier

  • 4  da ad.se perdre, s’égarer ; se paumer (pop.)

    bidean galdu ginen: nous nous perdîmes en chemin

  • 5  da ad. [janaria] s’endommager, se gâter, se pourrir, s’abîmer
  • 6  da ad. disparaître, se perdre, s’éteindre

    arrantzaleak itsasoan galdu ziren: les marins disparurent en mer

  • 7  da/du ad. (se) perdre, (se) damner, (se) détruire ; (se) pervertir, (se) corrompre

  en

  • 1  du ad. to lose, to mislay

    erlojua galdu: to lose one’s watch

    poltsa galdu dut: I’ve lost my bag

  • 2  du ad. to lose, to be defeated

    partida galdu: to lose the match

  • 3  du ad. to miss; [denbora, indarra] to waste

    aukera ederra galdu: to miss an opportunity

  • 4  da ad.to get lost

    bidean galdu ginen: we got lost

  • 5  da ad. [janaria] to spoil, to go off

  Entzun:

  Argi frogatu dit ordea burua galdu duzula, eta soilik horrek salbatu zaitu nire erresuminetik. [Harreman arriskutsuak, Choderlos de Laclos / Jon Muñoz (Ibaizabal, 1997)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  galdu (Argazkia: Slideshare, Askartza)

   
• 

  Maite 11:02 pm on 2015/08/14 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gizagajo 

  izond. Gaixoa, errukarria (gizonezkoei soikik dagokie) (Lur Hiztegi Entziklopedikoan, ‘gizagaixo’)

  Hiztegi Batuan Orotariko Euskal Hiztegian eta Labayru Ikastegian:

  gizagajo* erabili gizagaixo

  Eibarko Euskara

  Sarrera nagusia	gizajo-en adiera da.
  Zk.	1
  Sarrera	gizajo
  Aldaerak	gixajo, gixaju
  Forma estandarra	gizagaixo
  Kategoria gramatikala	Izen arrunta
  Iturria	TE: Toribio Etxebarria (T. ETXEBARRIA, 1998)
  Baliokideak	Un infeliz, desgraciado,-a, pobre hombre.
  Esanahia	“Hombre física o moralmente lastimoso” (TE, 402).
  Adibideak	· Edurtzan, gosiak , soiñeku apurtu bat beregan, zoian gizaju bat… / Hambriento sobre la nieve, con un vestido roto, iba un pobrecito… (TE)· Gizajua ez zan gauza zutiñik egoteko. / (TE)

  Sinonimoak: iz.
  [gizagaixo] : gaixo, errukarri, zorigaiztoko, gajo, amarrugabe, koitadu. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es infeliz, desgraciado, pobre hombre
  fr pauvre, infortuné, malheureux [homme]
  en unhappy; unfortunate, poor
  port infeliz, desgraçado(a), pobre coitado

  Entzun:

  Koilararekin aza-bola bat atera eta gelan zehar bidaltzen omen du, airean, eta gizagajo horiek beren platerean harrapatu behar omen dute: 65, harrapazak aza. [Dublindarrak, James Joyce / Irene Aldasoro (Alberdania, 1999)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  gizagajo (jatorri ezezaguna)

   
• 

  Maite 11:54 pm on 2015/08/13 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  izarloka 

  iz. Izar iheskorra. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian:

  IZAR LOKA (V-m ap. A; ixer loka V ap. DRA). “Izar lokak, estrellas errantes” A. v. IZAR KOLOKA.

  IZAR KOLOKA (Lar, Añ, Hb ap. Lh, H). “Estrellas errantes, izar kolokak” Lar. “Planeta, estrella errante, izarkoloka” Lar y Añ. v. IZAR LOKA. Karguak edo ekindeak dira izar kolokak bezela, orain diranak ta puntuko eskutatzen diranak. Kortazar Serm 237.

  Sinonimoak: iz.
  [izarloka] : izar iheskor (Adorez eta UZEI sinonimoen hiztegiak)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es Astron estrella fugaz; estrella errante
  fr Astron étoile filante;
  en Astron shooting star
  port Astron estrela cadente

  Entzun:

  Kanpoan, izarloka baten isats iheskorra dirdaitu zen abuztuko izartegian. [Rock’n’roll, Aingeru Epaltza (Elkar, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  izarloka (Wikimedia Commons)

   
• 

  Maite 8:28 am on 2015/08/12 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  pipermin 

  iz. Piper gorri mehe luzea da, oso mina.^[1]. Solanaceae familiako eta Capsicum generoko zenbait kide izendatzeko erabiltzen dute izena, batez ere Capsicum anuum. Gaztelaniaz guindilla eta ingelesez Chili pepper diete. Ameriketan jatorria dute.^[2] baina kolondar trukaketaren ondorioz mundu osora zabaldu da. (Wikipedia)

  Orotariko Euskal hiztegian

  pipermin (Vc, Gc, AN ap. A; Lar, Añ, Hb ap. Lh, Lcq 124, Zam Voc), piparmiñ (V-gip ap. Elexp Berg, s.v. pipar).

  1. “Pimentón, piper miña, pipergorria” Lar (v. tbn. Añ). “Guindilla, pimiento picante” A. Ahul… salda, biper-minak hori ez badu ontzen. GH 1926, 326. Medikuek ostera pipermiña lakoxe arrazpiaz esan eutson […]. Kk Ab II 9. Txatxaliñ pipermiña baiño estuago edo beruago ibiliarren be, lirin-laranka kantetan beti Lorentzo. Alzola Atalak 57. Afari atsegiña, pipar miña larregi, arean. Erkiag BatB 167.

   Piper miñ utsa jaten dutela dirudite. Urruz Iru ziri 122. Ama biotzekoa! / zuk zeustan esaten / ez inos ikasteko / piper mina iaten: / zuk irakatsi zeustan / dotrina santua. Azc PB 357.

  Apainduririk eztuala nai / baña bai ondo jaztia, / piper miña da onentzaz iñor / apaiñago ikustia. Urruz Zer 77.

  2. Malicia; gracia. Piparmiña zeramakien, berriz, aren ateraldiak. TAg Uzt 237. Zentza gaitezen, ta neurtu ditzagun gure aserre, pipermin eta mingañak. NEtx EG 1958, 206. Egundoko zaputzak eta pipermiñak izaten omen zituzten. Ib. 206. Errupiño Pipermiñ deituten eutsen or-an-emen guztiak. Ta euki be gero baeukon piper-miñik naiko gure Errupiñok. Bilbao IpuiB 93. [Euskal-ipuiak eta bertsoak] biak ere umore bera azaltzen dute; berdin-berdiñak dituzte beren grazia, pipermiña, eztena, ziria. In MEIG III 109.

  3. (Adj.). De mal genio. “Gizon pipermina (B)” Gte Erd 212 (junto a petral, zakar, zaputz, etc., de otras zonas) .  –Piper miñ ao… –Ta i berritsu. ABar Goi 56. Zakurren ipurtzora [sic] bidaliko luke pozik atso piper miña. Eston Iz 67. Alako gertakizuneri tabernari geienak ez detse kasurik eiten, baña, Mari Piparmin-ek (izena ondo ipiñi zetsen piparmin utsa zalako) ara nun […]. SM Zirik 49. An kamionik ez zala ikusi nuan ikaratuta. Nere “txoper-piper”-ek (ura bai “piper min”), ordua baño len alde egin zuan toki artatik. Anab Aprika 69.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar, 5000 eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) (Bot.) guindilla {Capsicum annuum} (2) genio picante.
  fr piment rouge
  en chilli (pepper)
  port pimenta muito ardida

  Entzun:
  

  Zer pipermin klase jan ote zuen Perrettek? [Loroaren teorema, Denis Guedj / Jon Muñoz (EHU, 2006)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Anak eginen zion elkarrizketa gezaz harata, aise ere pipermin biziagoko erreportaiaren soslaiak marrazten hasi zitzaizkidan buru barnean. [Rock’n’roll, Aingeru Epaltza (Elkar, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  pipermin (Wikimedia Commons)

   
• 

  Maite 9:11 am on 2015/08/11 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  tolesgarri 

  izond. Toles daitekeena.

  Sinonimoak: izond.
  [tolesgarri] : plegagarri

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es plegable, que se puede plegar
  fr pliant(e), pliable
  en folding
  port dobrável

  Entzun:
  

  ZERU TOLESGARRIA

  Zerua tolesgarri,
  urdin huts
  grisaren kontra
  dosi bat,
  garbi, garden, dosi doi bat…
  barre egiteko.
  Arbela zikinegia
  dagoenean
  berriz hasteko.

  Zeru tolesgarria, Iker Lauroba (Hitzak: Harkaitz Cano)

  

  Informazio gehigarria:

  • Iker Laurobaren zeru puska, Badok.info