Gaurko hitza

Updates from abendua, 2017 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:07 pm on 2017/12/18 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  berdotz 

  adj. 1 adj. Pertsonez mintzatuz, ezusteko bategatik, hotzagatik edo edateagatik zurbildu dena, edo berez zurbila dena. 2 adj. Eguraldiaz mintzatuz, hotza eta euritsua. Ekarriko zuela, alegia, apirilean eguraldi berdotza eta hotza. 3 adj. Fruituez-eta mintzatuz, berdea, heldugabea. Sagarra berdotza dago. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  berdotz (Lar).

  1. “Cosa a medio asar” Lar. Cf. berdoldu.

  2. (VocB), berdox (G ap. A), berdotxa (G ap. A). Verdoso. “Verduzco” A. v. berdats. Lau arri labain berdotzez. Zendoia 181.

  Pálido, cetrino (referido a personas). “Berdotz (Gc), verduzco. Se dice hablando de personas” A. Jaungoikoaren amorioaren sugar bizietan alañ irazekia, non berez berdotz eta gaxokorra zalarik, biotza sututzen zion amorioaren indarrez sua bezela argitsu sarritan ikusten zan. Arr Bearg 260. Izatez serioa, kolorez berdotza, lepo-motza, gorputz igarka. Zendoia 95.

  (V-gip), berdotx (V-gip). “Berdotx, berdótxa daó, está muy verde (la manzana); berdótza, (la cosa) sin madurar” Iz ArOñ. Leenago berdotz utzi ditugun gari-soroak ezin ditugu aaztu; arto-loreetarako burutu eta elduak bait dira. Zendoia 193.

  3. +berdots (AN-gip). (Tiempo) desapacible, lluvioso. “Egualdi berdotsa da (txarra) (AN-gip)” Gte Erd 85. Urtaldiz, giro berdotza dala, / lan onek zenbat amorru! “Verduzco”. Or Eus 296.

  4. “Berdotza (G), medio achispado” Aizk app.

  Sinonimoak (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  [zurbila]: zurbil.
  [heldugabea]: berde, heldugabe

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar hiztegia, Orotariko Euskal Hiztegia eta Word Reference):

  es izond. (1)  (referido a personas) pálido, -a, cetrino (2)  (referido a personas) izond. achispado, -a; alegre, algo ebrio (3) (Tiempo) desapacible, lluvioso (4) (Fruta) verde, sin madurar
  fr izond. (1)  (referido a personas) pâle, olivâtre, jaunâtre (2)  (referido a personas) izond. éméché (3) (Tiempo) éméché, pluvieux  (4) (Fruta) pas mûr loc, vert
  en izond. (1) (referido a personas) pallid, pale (2) (referido a personas) izond. drunk, intoxicated, inebriated (3) (Tiempo) inclement, rainy (4) (Fruta) green, unripe
  port izond. (1)  (referido a personas) pálido(a), azeitonado(a) (2)  (referido a personas) izond. alegre, algo ébrio(a), embriagado(a) (3) (Tiempo) adj desagradável, desaprazível (4) (Fruta) verde, sem madurar

  Nola ekarri ordea hitzetara, gaindegian nik lizar hotsa atera ordu behorrek behetik egiten zuten irrintziak bihotzondoan eragiten zidan birbirrekoa! [Trapuan pupua, Patziku Perurena (Erein, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  berdotz (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:04 pm on 2017/12/17 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  erkin 

  adj.  Ahula. Ik. kaden. Gizona berez da argala eta erkina. Mami gutxikoa eta erkina. Sustraian gaitza duen landarea beti izango da erkina, lur onean egon arren. Gogoa ahul eta erkin. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 erkin (V, G; Mg PAbVoc, Añ, H), erkein (V-ple), erki (G-to-bet), irkin (V-gip). Ref.: A (erkin, erkein, erki); Etxba Eib; Iz ArOñ (írkiñ), Als.

  Débil (sentidos prop. y fig.). “Alicaído”, “débil”, “delicado” Añ. “Desmalazado, flacucho” A. “Desmedrado, flaco; (fig.), débil, inconstante” Etxba Eib. Duvoisin dice encontrarlo en Etcheberri de Ziburu, y cita Eliç 112: bista dezaken arima billuz eta erkhina; lo que se lee en realidad en esta pág. es <eikhiña>, sin duda errata por zikhiña, tal como aparece corregido en la ed. de 1666 (135); cf. Arren gure arima / Bekhatuez zikhiña (ib. 267). v. ahul, makal.

  Tr. Se encuentra en autores vizcaínos desde principios del s. XIX; entre los guipuzcoanos, aunque aparece ya en Jauregui, se documenta sobre todo en textos del s. XX, con mayor frecuencia en su segunda mitad. En DFrec hay 2 ejs.

  Argal, erkin ta itxuratik irtenda. Mg CC 219. Gauza ez batzuk, argal, erkin, aise apur batek oeraten ditubala. Mg PAb 59. Aumarik erkin, kaden edo argalena. Astar II 245. Gatxa daukan landaria beti izango da erkina. fB Ic III 348. Ene arima argal, erkin, kadenak. Añ EL2 172. Emengo gauza erkin txar kaltarkitsuen ondoren. Jauregui 236. Izatia ain erkin ta argala esetsi eta tentazinoietan. Ur MarIl 85. Leor ta itxasoz ezarri arren / Sare ez erkiñak. AB AmaE 40. Azaz ganeti erkinak / gaisoak ta ordiak. Azc PB 333. Mamin gitxikoa ta erkiña. Ag Kr 11. Landare erkiña. Ayerb EEs 1916, 33. Altsu naiz erkin, atzeak esango du zer naizen. A Ardi 92. Beste erkiñaren aldian gixon-itxurea yaukok beñipein. Kk Ab I 35. Neure lan au erkin eta txatarregia izango ez ete-dan. Eguzk LEItz 13. Txiro, erkiñak deritzaizkigun iyekiak. Y 1933, 2. Gari-izpi erkin batzuk. Munita 146. Gogoa aul eta erkin (flojo) billakatzen du. Etxde JJ 210. Bere gogo argal, erkin eta kadenak. Zait Plat 60. Erkiña ta sinplista [ideia]. Vill Jaink 42. Berez erkiña ta gaizpera. Gazt MusIx 60. Ire bizi erkin ori. NEtx LBB 252. Biki bat kentzean, bakar ori / geratu leike erkiña… Zendoia 163. v. tbn. Itz Azald 6. ForuAB 107. Enb 36. Erkiag Arran 118.

  (V-ger ap. A Apend), erken (V-ger ap. A Apend), irkin (V-ger ap. A Apend). Melancólico.

  2 erkin (R; Dv (R)), erki (Dv (R-vid)). Ref.: A; ContR 518; Iz R 306; EAEL 252.

  1. (Aux. intrans.). Salir. “Érkin ádi xokáltetik, sal de la cocina” Iz R 306. “Euri egin gáian eguzkia érkin ziá (R-uzt), después que llovió, salió el sol” Ib. 394. v. ilki. Erkin zen bein kolako erinzale bat eritra. Hual Mt 13, 3. Iguzkia erkitiari. Ib. 13, 6. Etsetik erkitian. CatR 17. Erkin zitzabein otso bat. Mdg 169.

  D. Arturo erkin ledin diputao. Mdg 136.

  2. (Aux. trans.). Sacar. “(R; Bon), sacar y también salir” A. “Érkin zan sútik eltxánoa (R-uzt), saca del fuego […]” Iz R 394. “Érkin zan izórrotik (R-is), sácalo de raíz” Ib. 403. Erkiten ziolarik ezpata. Hual Mt 26, 51. Erkin zaun nabaja gaztiari. Mdg 125s.

  Anitxek bizia erkiten dei makila getarik, ebaki eta saltan. Mdg 131.

  3 erkin (B). Ref.: A; Izeta BHizt.

  1. De parto, con dolores de parto. “Ardi ori erkin dago” A. “Beia erkin dago. Baitugu bizpairu erkin” Izeta BHizt. v. erkale.  Hiru egun hartan erkin zagon emazte gaixo bat. Ardoy SFran 165. Ardi bat bi bildotxekin, / […] urruntxago bida erkin. Xa Odol 99.

  2. erkina (H; -kh- VocBN -> Dv, H). (Sust.). “Erkhiña, état des femelles quadrupèdes prises de souffrances annonçant la délivrance prochaine” VocBN. Horra nun mandoa hasten den sekulako erkiña-urkumietan eta eroririk lurrerat han tarrataka ehaiten lau hatzez. Intzaurreta Herr “Laminak” (ap. DRA).

  4 erkin. “(V-arr), dedo índice” A.

  5 erkin. “(?), lomo o grosor de pan, libro, colchón, etc.” A.

  6 erkin. “Arazo” A Apend (que no indica fuente ni a cual de los significados de arazo se refiere).

  Sinonimoak:izond. Ipar.

      [ahula]: ahul, argal, maiskar, makal, maskal, mehe, mengel, enul Ipar., erpil Ipar., flako Ipar., malet Ipar., mendre Ipar., kaden Bizk., meko Bizk., herbal Ipar./Naf., aloxo g.e., gelbera g.e., magalo g.e., debil Heg. beh., enkel Ipar. g.e., entoil Ipar. g.e., flux Ipar. g.e., hozkil Bizk. g.e., makar Bizk. g.e., txakil Bizk. g.e., gelge Gip. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. (batez ere B) débil, delicado, -a
  fr izond. chétif, -ive ; faible
  en izond. weak; fragile, delicate
  port izond. (batez ere B) fraco, a; delicado, -a

  Orain neure burua aurkitzen dut erkin, zaurgarri, hauskor. [Labartzari agur, Txillardegi] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  erkin (Argazkia: eitb.eus)

   
• 

  Maite 9:57 pm on 2017/12/16 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  argizagi 

  iz. 1 iz. Zeruan, batez ere gauaz, begi hutsez nahiz tresnaren batez ikus daitekeen gorputz oro, bereziki distiratsu ikusten dena. Ik. astro. Eguzki, Ilargi eta beste argizagiak. Haren bisaiak izarniatzen zuen argizagi batek bezala. Ilargia, gaueko argizagi nagusia. 2 iz. Zub. eta BNaf. Ilargia.(Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.
  [argizagi] : astro (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. astro (2) iz. (Z) luna (3) iz. Ik. argizari
  fr iz. lune ; étoile brillante ; astre
  en iz. star
  port (1) iz. astro (2) iz. (Z) lua

  Haren bisaiak izarniatzen zuen argizagi batek bezala.  (Hiztegi Batua)

  

  argizagi (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 7:34 pm on 2017/12/15 Permalink | Reply
  Tags: U ( 112 )   

  ume-maite 

  adj. Umezalea.
  

  Orotariko Euskal Hiztegian

  UME-MAITE. Amante de los niños, aficionado a los niños. “Umemaitea (V-gip, G-azp), haurkina da (BN-arb)” Gte Erd 192. v. UME-LAZTAN.

  Sinonimoak: adj.
  [ume-maite] : adj. haurzale, umezale (Elhuyar Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. niñero, -a
  fr qui apprécie les enfants
  en fond of children adj
  port adj menineiro(a)

  Aita ume-maitia zan. (Xebastian Lizaso)

  

   
• 

  Maite 8:27 pm on 2017/12/14 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  txolindu 

  iz. txolindu, txolin/txolindu, txolintzen 1 da/du ad. Pixka bat mozkortu. Ik. berdoztu. Hiru egunean edan eta edan egingo bazenute ere, ez zinatekete txolindu ere egingo. 2 da/du ad. Txolin bihurtu. Egun hauetan txolinduta dabil. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  txolindu (V-ger-ple-m ap. A).

  “Ponerse alegrillo, aligerarse de cascos. Orren barrua ondo barru txikia da beintzat, titarakada bat ardao zuri edanezkero ortxe dago ori txolinduta, iñok isildu ezin dabela” A. Edan, gazteak, txolindu artean. Azc PB 92. Iru egun osotan ekiñalian edan eta edan baziñardube bere, etziñatekeze txolinddu be egingo. Otx 111.

  Sinonimoak: ad.
  [txolindu] : mozkortu (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. [edariaren ondorioz] ponerse alegrillo, -a, achispar(se) (2) da ad. volverse frívola/casquivana/vanidosa
  fr da/du ad. (se) griser
  en da/du ad. to become tipsy/merry
  port vpr fig & fam alegrar-se, ficar calibrado(a)

  Patxaran gehiago edaten badut, txolindu egingo naiz. (Elhuyar Hiztegia)

  

  txolindu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:41 pm on 2017/12/13 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  mando 

  iz. Asto ar eta behorraren edo zaldi eta asto emearen umea. Mando arra beti da antzua, eta emea, gehienetan. Ez dut uste Avignongo aita santuaren mandoa baino ahazkorrago naizenik. Baina orain ohartzen dira Kuban mandotik astora erori direla. mando azienda, mando-azienda (Batez ere multzokari gisa). Mandoa. mando-mula Ipar. Mando emea. Ik. mula. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: izond.

      [antzua]: agor, antzu, defot Zub., maltxor g.e., esteril zah., senge Bizk. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. mulo [macho o hembra] (2) izond. estéril (3) izond. grande, abultado, -a, enorme
  fr
  en
  port

  Etxe mando bat. (Harluxet hiztegi Entziklopedikoa)

  

  mando (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:53 pm on 2017/12/12 Permalink | Reply
  Tags: O ( 147 )   

  oldartu 

  ad. oldartu, oldar/oldartu, oldartzen da/zaio ad. Oldarrean abiatu; oldarrean eraso. Eta hona, urdalde hura guztia oldartu zen gainetik behera itsasora. Lurrari uhin zabalak azkar oldartzen zaizkio. Irrintziaz gudura oldartzen. Oldartzen dira elkarrengana bi idi bezala. Otsoa bildotsari oldartu zitzaion. Txakur batzuk bezala oldartu zitzaizkidan. Baina inork ezagutzen ez duen egiak ez dio inori eskubiderik ematen, nabari den egiantzaren kontra oldar dadin. Elizako ez den liburu bakanen bat begiz jotzen dugunean, lasterka bizian oldartzen gatzaizkiola. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad.

      [atakatu]: eraso, eraso egin, esetsi, jazarri Ipar., akometatu zah., atakatu zah., erazarri Ipar. g.e., atomatu Bizk. g.e., erauntsi Ipar. zah., jauki Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da ad./ zaio ad. acometer, embestir, arremeter, lanzarse, precipitarse (2) da ad./ zaio ad. atacar, acometer, arremeter, asaltar, agredir (3) da ad./ zaio ad. rebelarse
  fr (1) da ad./ zaio ad. s’élancer, se jeter, foncer sur (2) da ad./ zaio ad. attaquer, assaillir ; charger (3) da ad./ zaio ad. faire face, affronter
  en (1) da ad./ zaio ad. to throw oneself, to hurl oneself (at/against) (2) da ad./ zaio ad. to attack (3) da ad./ zaio ad. to rebel
  port (1) da ad./ zaio ad. acometer, investir (2) da ad./ zaio ad. atacar, acometer, arremeter, assaltar (3) da ad./ zaio ad. rebelar-se

  Mossoak oldartu egin zaizkie Lleidako museoaren aurrean bildutakoei  (Berria.eus, 2017-12-11)]
  

  

  oldartu (Argazkia: Adria Ropero/EFE)