Updates from ekaina, 2020 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 9:33 pm on 2020/06/30 Permalink | Reply
    Tags:   

    alegeraki 

    adb. Ipar. Alaiki. Bizi gaitezen alegeraki, bizi atseginetan. Gazte eta adineko, denak alegeraki jostatu dira. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    alegeraki. (L, BN, S ap. Lh; SP <-ll->, Urt I 470, VocBN , Dv, H), alageraki (L, BN, S ap. Lh ), alegereki, alegreki. Alegremente, con alegría. “Joyeusement, allégrement” SP. “Alacre, alacriter, alegeraki, umore onez, atsegiñekiñ ” Urt I 470. “Joyeusement, gaîment” Dv. v. ALEGERARIK (s.v. alegera).

    Tr. Documentado en textos septentrionales y en Lizarraga de Elcano.

    Damnatuiak ifernuian bethi dolorereki, / salbatuiak Ienkoareki bethi alegeraki. E 71. Ez tristiziarekin edo bortxaz, ezen alegeraki emaiten duenari on daritza Iainkoak. Lç 2 Cor 9, 7 (He, TB alegeraki). Alegeraki bere etxerat itzuli izan zen. Lç Dedic * 6r. Han bethi izanen duzu / gaztetasun gordiña, / han bethi alegeraki <alle-> / eramanen adiña. EZ Noel 112. Alegeraki, deusen beldur gabe, salbatzeko esperantza, eta esportzu handi batekin zabiltzate. Ax 150 (V 98). Alegerakiago bizi da athez athe dabillan errumesa. Ib. 431 (V 280). Bere egitez gaitz den gauza ere, erraxten da, gogotik eta alegeraki hartzen denean. Ib. 486 (V 314). Aphur bat bortxa bageneza gure burua, nahiz den guzia gero bageneidike errazki eta alegeraki. SP Imit I 11, 5 (Mst ehiki eta alageraki, Echve erraz ta gustora, Ol erraz ta pozik). Ezpere paira zazu emeki ezin badezakezu alageraki. SP Imit III 57, 2. Amudioduna hegaldaka, lasterka eta alegeraki dabilla. Ib. 5, 4. Gure lagunak, gük bezanbat hontarzün dian, alageraki nahiz, Jinkoari hala laket zaiolakoz. Bp I 106. Har zazu pena hau, ez xoillki pazientki, baiñan oraiño alegeraki. He Gudu 95. Bi ilhabete heien buruan, bihurtzen da alegeraki hura immolatu gogo zuenaren eskutarat. Lg I 221. Ikhas dezakete Jephteren alabaren eskolan, immolatzen alegerakiJainkoari bere buruak. Ib. 222. Bere bizia alegeraki eman dutenak. Ib. 229. Ez xoilki bihotzthoiki, bena orano alegeraki. AR 159. Gorén goréna dá sufritzea alegeréki nola sanduek. LE Ong 45r. Pasatunainúke alegrekí orrén amóres. Ib. 97r. Guziak ofrituko ziozkan alegeraki Jaunari. MarIl 110. Jainkoak errezibitzen du samurtasunekin, barkhatzen dio alegeraki, barkhatzen dizka guziak eta bethikotz. Jaur 173. Bazohatzin, bideko nekheak alegeraki jasanez. Laph 163. Bizi gaiten alegeraki, bizi atseginetan. Lap 5 (V 4). Pilotan aritzea alegeraki eta hazkarki. Arb Igand 143. Majek alageraki / Jarraiki / Zien bide hura. UNLilia 21. Solasik garbienez beterik mihia, / Beti alegeraki< johan du bizia. Etcham 176. –(Sartuz alegeraki). Hor zarete? Larz Iru 52. Haurra nintzalarik, ixtorio hau biziki alegerakiago kondatzen ninan, dena irri eta espantu. JEtchep 45. Elgarrekin hartzen dugu Baionarateko treina, segur alegeraki, bide guzian kantuz. Etchebarne 76.
    v. tbn. Harb 335 (<-ll->). Tt Onsa 67 (166 alageraki). Alageraki: ChantP 300.

    Sinonimoak: iz.

    adond. Ipar. [alaiki]: alai, alaiki, alaikiro, belazki, alegera Ipar., arraiki L-BN, alegre Heg. beh. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es adb. (Ipar.) alegremente
    fr adb. (Ipar.) gaiement, avec animation
    en adb. happily, gaily
    port adb. alegremente

    Testuinguruan

    Gazte eta adineko, denak alegeraki jostatu dira. (Hiztegi Batua)

     

  • Maite 10:42 pm on 2020/06/28 Permalink | Reply
    Tags:   

    harroki 

    adb. Harrotasunez; harrokeriaz. Ikus, bestela, edonon, Nafarroako kateak, harroki erakutsiak. Harroki hitz eginez.  (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    1 harroki. 1. (SP (que cita a EZ)). Caverna. Egotekotz bethiere harroki lurpekoan / Aingeruen desiratu batzarretik kanpoan. EZ Man I 131 (cf. ib. 95 leze lurpekoan). 2. (O-SP→SP, Dv, A). “Monceau de pierres” O-SP 229 y SP. 3. (HeH Voc→Dv, A, H). Roca. “Harrokia, harroka, harbotxia, aitza, arkhaitza ” HeH Voc. Harrokian eragina zuen hobi batean ezarri zuen, zeintan ezpaitzen oraino nehor izan ehortzirik. HeH Lc 23, 53 (Lç arroka batetan, He zein baitzen arroka zilhaturik egina, TB harrokan, Dv harrian, Brunet aitz batean).

    2 harroki. 1. (H (que cita a Ch)). De manera basta, ordinaria, pobre. Cf. harro (3). Bakhartasunean daudez, pobreki iaten dute, harroki bestitzen dire [relijioneko presunak] . “Grosse vestiuntur” . Ch I 25, 8 (SP lodiz, Ip larriki). Zenbat dire harroki haziak eta altxatuak izan direnak. “Nourris rustiquement” . He Phil 40. 2. (S, H). Frívolamente, ligeramente. “Librement, sans retenue, avec dévergondage” H. “(Habillé) avec quelque liberté” Lrq. Luziferrek bertze aldetik konbidatzen du gezurrez; […], bizi arroki, lasaiki, nola nai; bizi guapoki. LE Urt 322 (ms. 114v bizi árro). 3. Arrogantemente, orgullosamente, con vanidad. “D’une manière vaniteuse, avec vaine ostentation” H. Yadetsi zien arroki ta funtsez. Or RIEV 1929, 9. Baserriz landa nai aunat ager- / arazi, bazterrik-bazter, / arroki; ezpaitun ezer / lurbiran ederrik i bezain eder! Ldi BB 136. Ikus, bestela, non-nai, etxe-aitziñetan naiz pillota-tokietan; ikus Naparroako kateak, arroki erakutsiak. Ldi IL 48. Larru meezko yatorri-agiria erakusten baño arrokiago, or goazkizu esaten itzez laburtxoak gerala, baña… egitez, ordea? Ib. 104. Sedaz yantzirik zabiltz; arroki ta arrandiz indiollar lumak daramaizuz. Goen Y 1934, 184. Arroki altxa ta laisterka nere Iaunaren aurka nindoala. Or Aitork 165. (Sartuz, harroki mintzo da Pantxori). To, hor hiza, hi ere buhamia! Larz Iru 114. “Élégamment” Lrq. 4. (Dv→A). “D’une manière leste, gaillardement” Dv. “Alegremente” A. HARRO-HARROKI (Forma con reduplicación intensiva). Muy orgullosamente. Aoa zabalik eukazan inguruko entzulei arro-arroki begiratuaz. Erkiag Arran 143.

    3 harroki. (Lar, Añ, Hb, Dv, H, A). Esponja. “Éponge” Dv (que cita a LE y Lard). “Algunos, después de Larramendi, aplican esta palabra a la esponja” A. v. belaki. Aiék bada isopo bát inguraturik arrókias ozpiñes béteas, paratu zióte agoan berarí. LE Io 19, 29 (Lç sponjia, He belogi, Dv esponja, Ol oragun, Ker, IBk. IBe belaki). Artu zue arrokia bat, ugartu zue ozpinean. (Mt 27, 48). BOEanm 1339. Begira zeudenetatik batek arroki edo esponja ozpiñetan busti zuen, eta makilla luze bati erpiñean ipiñita, aora eman zion. Lard 462.

    4 harroki. (V-gip ap. Etxba Eib ; A). Orgulloso; fanfarrón. “Fanfarrón (FSeg)” A. “Orgulloso. Arrokia dozu, uste barik, gaztetxu ori ” Etxba Eib.

    Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    adond. [harrokiro]: harro, handioski Zub., burgoiki g.e., harrokiro g.e., haidorki Ipar. g.e., hanpuruski Ipar. g.e.harroki

    iz. g.e. [belakia]: belaki, esponja

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) adb. arrogantemente, orgullosamente, con vanidad (2) iz. (Zool.) esponja ➥ 1 belaki
    fr adb. avec vanité, vantardise
    en adb. proudly
    port adb. orgulhosamente

    Testuinguruan

    Kalera jalgi dira, harroki. #gaurkohitza

     

  • Maite 9:37 pm on 2020/06/27 Permalink | Reply  

    ekitoltz 

    iz. eguzki-galda

    Orotariko Euskal Hiztegian

    ekitoltz. ” Ekitoltzi [tal vez deducido de ekitoltzian] (Sc), calor sofocante del sol” A. “Chaleur du soleil, ekhitoltzia ” Foix (Lhande transcribe erróneamente xitoltze). ” Ekhitoltzian (S-saug), en plein soleil” Lh. “/ekhitólc/, chaleur suffocante du soleil” Lrq (que lo hace derivar de ekhi- toltze). || toltz. tols (th- S ap. A ). “Ardiente. Elkhi [sic] thols [sic], sol ardiente” A. Cf. ekitoltz. Hurak hertü dira, onddo liliak jelkhi, / Arramaiatza jin ekhi sü tholtzeki. Const Eskual 14-7-1911, 4. ||

    Sinonimoak: iz.

    [ekitoltz] : eguzki-galda

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. sol ardiente, calor sofocante del sol
    fr iz. . soleil brûlant, chaleur suffocante du soleil
    en iz. . burning sun
    port iz. sol ardente, calor sufocante do sol

    Testuinguruan

    “Hurak hertü dira, onddo liliak jelkhi, / Arramaiatza jin ekhi sü tholtzeki”. Jean Baptiste Constantin, Eskualduna aldizkaria (1911) [Jakoba Errekondo.k Argia.eus.en aipatua]

    Ekitoltzean bermatu zen Sara. (Itxaro borda, Kripton 85)

     

  • Maite 11:07 pm on 2020/06/26 Permalink | Reply  

    besaulki 

    iz. Pertsona bakar batentzako aulki besoduna, gehienetan biguna. Larruzko besaulkiak.  (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    besaulki. besalki (Lar, Hb; -kh- H s.v. alkhi ), beso-aulki, beso-alki. Sillón, butaca. “Silla, silla, besalkia, katabera ” Lar.

    Pantxikak ondo ez dagola ezagun du ta besalkiari eltzen dio. Alz Ram 71. Lastozko besalki bat. Ib. 63. Leio eder batên, bekoz an zegon jekia / –beso-alki biguiñean lepo-eroria. Or Eus 53. Tximenean sua piztuta bego, ta besaulki batzuek sutondoan. NEtx Antz 73. Nolarebait, eraiki eta besalki baterat heldu ahal izan zen. Mde Pr 159. Osabak zumezko besalki (butaca) batean exeri-azi zun illoba. Bera, beste kideko besalki bat artuta alboan jarri zitzaion. Etxde JJ 140. Alaxe ari giñala, non sartzen dan apaltzeko arabiar gizon aundi, zabal eta lodi bat. Ain biziro aundia ere, beso-aulki eder batean ia naiko tokirik ez zeukala. Anab Aprika 23. Biak beso-alki sakon banan exeri eta Mrs. Mocotyk orpo altuzko zapatak erantzi eta beatzak eragin zituan. Osk Kurl 21. En DFrec hay 4 ejs. de besaulki.

    Sinonimoak: iz.

    iz.    [aulki besoduna]: butaka Heg. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1)  iz. sillón, butaca (2) iz. [zinema-aretoan, antzokian] butaca
    fr  iz. fauteuil
    en  iz. armchair
    port (1)  iz. poltrona (2) iz. [zinema-aretoan, antzokian] assento

    Testuinguruan

    Indarrik gabe erori zen besaulki gainean. [Fantasiazko ipuinak, Guy de Maupassant / Josu Zabaleta (Ibaizabal, 2000)]

     

  • Maite 11:15 pm on 2020/06/25 Permalink | Reply
    Tags:   

    tximika 

    iz. (B) Tamala, atsekabea sortzen duena; lastima. Hau da tximika! (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    1 tximika. (AN; Aq 1121 (AN)), tximike (AN-olza). Ref.: Bon-Ond 146; A.
    “Chinche” A.

    2 tximika. 1. (V-m ap. A ). “Lástima. Au da tximikea! ¡qué lástima!. He oído la frase tximika emoten deust, me da lástima, cuya estructura no sea tal vez muy castiza” A. 2. “(V-m), fruslería, cosa insignificante” A. 3. “(V-ger), granillos de la piel. Tximika batek urten deust, me ha salido un grano” A.
    Meaketan pike-tximika zuten arkazteak. Or Mi 42.

    3 tximika. “(V-m), aguzanieves, pajarita, mariquita” A.

    Sinonimoak: iz.

    [tximika] : atsekabe, lastima

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es  iz. (B) compasión, pena; lástima
    fr iz. compassion, chagrin; pitié
    en iz. compassion, grief; pity
    port iz. compaixão, tristeza; pena

    Testuinguruan

    Hau da tximika! (Harluxet hiztegi entziklopedikoa)

     

  • Maite 9:39 pm on 2020/06/24 Permalink | Reply
    Tags:   

    higuingarri 

    adj. Higuina eragiten duena; gorrotagarria. Ik. nazkagarri; higuin 2. Usain txarreko piztia higuingarriak. Edari higuingarri bat. Higuingarri zait hari musu bat ematea. Bizimodu hau higuingarria da. Etsai higuingarrien mendean. Eskoletatik erlijioa kendu duen lege higuingarria. (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: iz.

    [nazkagarria]: hastio, nazkagarri, hastiagarri Ipar., hastial Ipar., higuin Ipar., greugarri Zub., nardagarri Ipar. jas., nakaitz Ipar. g.e., nakaizgarri Ipar. g.e.    

    [gorrotagarria]: gorrotagarri, hastiagarri, hastio, hastial Ipar., nazkante Heg. beh. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1)  izond. asqueroso, -a, repugnante, que da asco (2) izond. odioso, -a, aborrecible, detestable
    fr izond. répugnant, -e ; dégoûtant, -e ; odieux, -euse ; détestable
    en (1) izond. revolting, disgusting, repulsive (2) izond. detestable, hateful
    port (1)  izond. asqueroso(a), nojento(a), repugnante (2) izond. odioso(a), detestável

    Testuinguruan

    Ahotsa higuingarri egin zitzaion. [New Yorkeko kronika beltza, Gotzon Garate (Elkar, 2004)]

     

  • Maite 10:35 pm on 2020/06/23 Permalink | Reply
    Tags:   

    kaskailu 

    1 adj. Erretxina; burugogorra, egoskorra. Agure kaskailu haren maniak jasan behar izaten zituen. Haurrei goxokiak ematen dizkieten mutilzahar kaskailu batzuenaren antzeko maitasuna zigun Barojak euskaldunoi. 2 adj. Buruarina. 3 iz. Harri koskorra, hartxintxarra baino larriagoa dena. (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    [errekarria]: errekarri, harribil g.e.kaskailu izond.    

    [baldarra]: akets, antzegabe, antzekaitz, baldan, baldar, baldarrontzi, dorpe, mangelo, trakets, zabar, barraka Ipar., eskalapoi Ipar., eskoil Ipar., kakola Ipar., malestruk Ipar., trukes Ipar., bagai g.e., egur g.e., aldrebes Heg. beh., saskar Bizk. g.e., maskelu Bizk., maskelutzar

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. canto rodado, piedra de arroyo (2)  izond. brusco, -a, bruto, -a; terco, -a, tozudo, -a
    fr (1) iz. galet (2) rugueux
    en (1) iz. river stone (2) rough, stubborn
    port (1) iz. seixo rolado (2) áspero, teimoso

    Testuinguruan

    Gizon baldarrari begi onetik sartu ei zitzaion eta orduan hasi zen interesgarriena. 300 bat emakumerekin egin zuela txortan esan zion. Bazekiela kaskailua zela, baina app hauek gizonen txorta-toki bikainak zirela .[Ligatzea esaten diote, Goizalde Landabaso (Berria.eus, 2020-06-23)]

     

← Older posts

c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel