Gaurko hitza

Updates from ekaina, 2016 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 8:35 pm on 2016/06/10 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  ike 

    iz. (Ipar.) 1. Aldapa. 2. Mendixka. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  ike (L (-kh-), BN-arb ap. A; Lar Sup; -kh- Urt I 82, Ht VocGr 399, H), ika (H), ige (Lar Sup > Dv y A, H), iki (H < Ast).

  Cuesta; (fig.) dificultad. Azkue, siguiendo a Pablo P. Astarloa, relaciona con este término el suf. toponímico -ika, frecuente en Vizcaya y Alava, sin mucho fundamento (v. ApV 317). La variante ige (<ige>, tal vez ije en grafía moderna) puede tratarse de una corrupción. Cf. piko. v. ikai. Eta ikhean ioatera bortxatzen. EZ Man I 108. Iñdazu iautstegi eta ikheetan indarra. EZ Man II 124. Hain ikhe xut eta gora batetan. SP Phil 183. Zu ikhean gora sustengatzeko. He Phil 65. Astea da iketakorik gaitzena, zailena. M.A. Iñarra Ezale 1897, 101a. (-kh- SP A, H). Colina. “Ikhez ikhe, de colline en colline” SP. Iaunak gobernatzen nau eta eztut izanen deusen eskasik. / Ikhe bazkatzeko lekhuan han eman nau (Ps 23, 1). EZ Eliç 240 (Interpr?; han puede estar por hark).

  Sinonimoak: ike iz. Ipar. zah.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [aldapa]: aldapa, aldats, hegi, malda, malkar, pendiz, aurbera Bizk., patar Ipar./Naf., apit g.e.

  [mendixka]: bizkar, bizkargune, mailo, menditxo, mendixka, muino, menditto Ipar., panttupa Ipar., pentoka Ipar., aldapa Ipar. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) (Ipar.) cuesta, pendiente (2) (Ipar.) colina, montículo, cerro
  fr (1) côte, pente, montée; inclinaison (2) hauteur, colline
  en (1) slope, incline (2) hill, hillock
  port (1) ladeira (2) colina, cerro

  Hamar bat urte pasatu dira ordutik, baina merezi izan du itxaroak, obratu da hitzaren berri emateko testuingururik ederrena: hitzak ike (aldapa) du grazia, eta orain ahal dugu gure ibilbideetan ikean gora eta ikean behera eroso ibili (…). [Hitz magikoa, Angel Lertxundi (Hitz beste, 2001)] (Berria.eus)

  

  ike (Pixabay, CC0 Public Domain)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:57 pm on 2016/06/09 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  itokarrean 

  adb. Itoka. Azpikoek gaina hartu zidaten itokarrean, lasaibiderik eta arnasarik utzi gabe. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  itokarrean (H (G) s.v. ithoka, que cita a Izt).

  1. A toda prisa. “Vengo sin aliento, itokarrean nator (AN)” A EY III 243. v. ITOMENDIAN. Gerorako laga bage estu estuka itokarrean. Izt C 336. Kiklopeak burni mokor malguz tximistak egiten itokarrean dabiltzanean. “[Ils] se hâtent”. Ibiñ Virgil 111.

  2. A punto de ahogar(se). Ittokarrean zegoala, ta aize preskoa artu bear zula esan zion. Or SCruz 46. Nigarrez itokarrean. Or Mi 135. Gaiña artu zidaten, itokarrean, lasapiderik eta arnasik utzi gabe. “Premebant”. Or Aitork 165. A punto de estrangular. Eldu zion itokarrean. Or Mt 28, 18 (Lç ito).

  3. “Itokorren, apuradamente” Asp Leiz.

  Sinonimoak: adlag. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [erabat lasterka]: itoan, ito-itoka, itoka

      [itotzeko zorian]: itoka

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adb. apresuradamente; ahogándose
  en hastily, hurriedly
  port anda-que-anda

  -Hantxe naiz -esan zuen Nelek, apalki eta itokarrean legez berba eginda-, olioz, berdez margoturiko gelatxo batean.  [Ulenspiegelen elezaharra, Charles De Coster / Koldo Izagirre (Elkar/Alberdania, 2007)] (Ereduzko Prosa Gaur)

   

  

  itokarrean (Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 11:38 pm on 2016/05/20 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  izardun 

  izond. Izartua.
  

  Orotariko Euskal Hiztegia

  izardun (Lar, Añ, H).

  1. “Estrellado” Lar y Añ. “Cielo estrellado, zeru izarduna, izartua” Lar. Izardun aroz koronadurik. AB Olerk 322.

  ixardun. Zure bijotza baratza bat zan / […] zure gogua onoimenezko / ixardun ortze urdiña. Enb 148.

  2. (Dv A, H). “Qui porte une étoile au front, en parlant des animaux” Dv. “Cheval qui a une étoile au front” H.

  3. Oficial, jefe militar. Izar-dun oiek poztuta. Yanzi 79. Beti aurretik zebillen ikasbidea emanaz mutillei (ontan berdin jokatu dute izardun guziak). Euzkadi 24-12-1936 (ap. Alkain 141). Gertakari horrek erakusten du zer gogotako ziren mariñako izardunak eta nola Loti “gorriak” mentura ttipia zuen izar hetarat heltzeko. Larz GH 1960, 229.

  Sinonimoak:

  [izardun]: izartu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond eta iz. estrellado/da, de estrellas;
  fr izond. adj étoilé(e)
  en izond. starry, star-filled
  port izond. estrelado(a)
  cat izond. estelado(a)

   Bandera izarduna.

  

  izardun (Wikimedia Commons, Huhsunq)

   
• 

  Maite 10:05 am on 2016/05/05 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  itzalaldi 

    iz. 1. Zerbait itzaltzen den denbora edo aldietako bakoitza. 2. Ik. eklipse. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz. (Elhuyar eta Adorez sinonimoen hiztegiak)
  

  [itzalaldi] : ilunaldi
  [itzalaldi] : eklipse

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. momento de oscuridad; apagón; interrupción, corte (2) iz. periodo de ocaso/decadencia/oscuridad (3) iz. eclipse
  fr (1) iz. coupure de courant, panne d’électricité (2) iz. éclipse
  en iz. darkness; [elektrizitateaz] blackout, power cut
  port iz. blecaute

  EITBk gaur itzaliko du ETBren seinalea Nafarorroan. Itzalaldiak hautsak harrotu ditu!

  

  itzalaldi (Pixabay, CC0 Public Domain )

   
• 

  Maite 8:16 pm on 2016/03/19 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  itxuragaiztu 

  du ad. Itxuratxartu  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  itxuragaiztu (Dv). Desfigurar(se); empalidecer, demacrarse. v. itxuratxartu. Pilatosek alá / Jesus beiraturík, / erdi ila bekála / itxura gaizturík. LE Kop 94. Arima hau irazia izanen baita gorphutz hunetarik, eta hau hil-hotza, itxuragaiztua, bizi direnen izigarri. Dv LEd 154 (Cb Eg II 83 desfiguratu). Eta etzen ene baithan indarrik gelditu, eta ene begithartea ere itxuragaiztu ene baithan, eta alditxartu nintzen. Dv Dan 10, 8 (Ker zurbildu).

  Sinonimoak:ad. g.e.

      [itxuratxartu]: itsustu, itxuratxartu, desbistatu Ipar., ezaindu Bizk.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. afear, deformar, desfigurar
  fr enlaidir, rendre laid; déformer
  en spoil, ruin; (shape) disfigure
  port afear, tornar feio; deformar
  

  Eta etzen ene baithan indarrik gelditu, eta ene begithartea ere itxuragaiztu ene baithan, eta alditxartu nintzen. Dv Dan 10, 8  (Orotariko Euskal Hiztegian)

  

  itxuragaiztu (Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 8:06 pm on 2016/03/10 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  isolaka 

  Euria goian behean ari izan.

  Orotariko Euskal Hiztegia

  isolaka. (Lloviendo) a cántaros. Euria isolaka erori. Herr 6-6-1956 (ap. DRA; la ref. es incorrecta).

  Sinonimoak:
  [isolaka] : euria barra-barra/purrustaka/adarka/uharka/suilez ari izan (Elhuyar Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (Lloviendo) a cántaros.
  fr pleuvoir à verse o à torrent
  en raining cats and dogs, pouring down
  port chovendo a cântaros

  Isolaka ari du! Horrela esaten dute Lapurdiko Uztaritze herrian euria goitik behera, barra-barra edo bota ahalean jarduten duenean. [Isolaka ari du, Kepa Diegez (Etnomet , 2016/03/10)]
  

  

  isolaka (FlickrCC, Christoph Michels)

   
• 

  Maite 11:22 pm on 2016/02/07 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  ikusezin 

  izond. Ezin ikus daitekeena. Begi hutsez ikusezinak diren gauzak. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ikusezin (Lar, H (G)), ikusiezin (Añ).

  1. Invisible. Ikus eziña zara ezkongai neskutsa! Laux BBa 44. Jaungoikoaren beatz ikuseziñetik zilintzaka. TAg Uzt 98. Ortzi-eme ikusi-ezin orri eta zuri. Zait Sof 150. Mundu ikus-eziñ oiekin dugun artu-emana. Or QA 59. Zenbait aldiz ikusiezina da ekaia mediumetik ateratzean. Mde Pr 331. Lur au ikus-eziña ta antolagabea zan. Or Aitork 340. Orduan ikusi nitun […] Zure ikus-eziñak. “Invisibilia tua”. Ib. 176. Edozeiñek daki su ikusezin orren barri. Erkiag Arran 94. Beren ezten ikus eziñak. Ibiñ Virgil 112. Lokarri ikus ezinaz inguratu. Lasa Poem 98. Honen gai ikusezina nabarmentzea. MEIG IX 135 (en colab. con NEtx). Begi utsez ikuseziña. Zink Crit 19.

  2. (Lar, H (G)). Invisibilidad. Ikusezinak mendean daukan irudimenaren alde egon ezinetan. MEIG IX 132 (en colab. con NEtx).

  3. Penalidad, sufrimiento. Lurrean ikusi eziñak ederki ikusteko. Inza Azalp 114.

  Sinonimoak: iz.

      [ikusezintasuna]: ikusezintasun (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. invisible; que no se puede ver
  fr izond. invisible
  en izond. invisible
  port izond. invisível

  ZER NAIZEN

  Nire gorputzak
  ukitzen nauten pertsonen antza hartzen du
  paseatzen ditudan kaleena
  eskapatzen zaizkidan gezurrena.
  Apurka-apurka definituz doa
  ibai bati edo erritmo jakin bati jarraituz.
  Beti dago zerbaiten bezperan
  aldaketaren begian.
  Guztiz autonomoa dirudi
  masturbatzen naizenean
  atzazalak ebakitzen dizkiodanean
  ispiluan jartzen dudanean.

  Tatuaje ikustezinetan gordetzen ditu
  jadanik ahaztutako uneak.

  [Amemometroa, Igor Estankona (Susa poesia, 1998)]