Gaurko hitza

Recent Updates Page 82 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:49 pm on 2020/12/03 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  ahotan 

  iz. Ardiak lepoan daraman zintzarria.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kaier. (Chaho, T-L).
  Cuaderno.
  Botuen eta instrukzionen kaiera. Revol 91. Hire liburuak, hire kaierak, hire lumak eta hire izkiribiña. Arch Gram 57. Eskuetan zituzten probintzia guzietako kaierak, zoinetan baitziren heiek Versaillarat igorri zituztenen botuak. Elsb Fram 60. Anartean, Kristobal teatroari hurbildu da “kahiera” eta “crayon” handi bat eskuetan. Ox 34. Liburu, kaier eta graionez ari zen lana. Herr 14-11-1963, 3. Joan den astean, kaier bati fidaturik, ezarri ginuen 1842ko urtarrilean hil zela. Lf ELit 185. Baginuen […] apezgaiek “kaier” bat elgarri pasatzen ginuena, bakotxak bere artikulutxoa egin, eta aintzina kurri. Larre ArzatinE 190.

  Sinonimoak: iz.

  [etxearen gainaldea] : terraza (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (ibili, izan, eduki… aditzekin) de boca en boca, en boca de todos
  fr de bouche en bouche
  en
  port

  Testuinguruan

  Euskara ahotan. #gaurkohitza

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:26 pm on 2020/12/02 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  barrandan 

  adb. Zelatan. Pasabidearen gibeletik barrandan zegoen. Baina hona gure gizona atetik barrandan; eta zer ikusten du? Ematen da zelatan edo barrandan ezponda baten gerizan.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  BARRANDAN (B, BN-arb-ciz; H, T-L; barrendan AN, L, Sal; H). Ref.: A (barhandan, barrendan); Izeta BHizt2; Gte Erd 63. Al acecho, espiando. “Barrandan egoitea, être aux écoutes, aux aguets (de ce qui se passe au dedans d’une maison, etc.)” H. “Escuchando” A. “Épier, barrandatu, barrandan egon ” T-L. “Espiando. Barrandan zioken gure solasak aitzen” Izeta BHizt2. “Barrandan egoiten da (BN-arb), barrandan eman zen (BN-ciz)” Gte Erd 63 (s.v. bijilatzen). v. barranduan, ZELATAN.
  Huna non dagoen gure harrasiaren ondoan, leihoetarik begira, xareten artetarik barrandan. Dv Cant 2, 9. Yauntto hek sarthu zireneko ganberan, eta bortha untsa zerratu zuten ondoan, eman ninduzun barrandan eta gakho xilotik beha. Elsb Fram 174. Emaiten da zelatan edo barrandan esponda baten gerizan. Jnn SBi II 90 (ap. DRA). Kantatu daukute “Maitia, nun zira” hain gora eta ozen non oiharzunak ihardesten baitzeien Espainiako aldetik, eztiki, “maitia” handik egon izan balitzeie bezala barrandan. JE Bur 142. Barrandan zelarik, barrandari laguna utziko zuen hor tente potente. Ox 197. Brigadako gardak oro egon ziren, alegia eta deusere ez, zeletan, barrandan, zerbait atxeman beharrez. Barb Sup 140. Beldur ziren, eken bila gordetuak barrandan egonen zirela. FIr 151. Barrandan jartzen ziren etxe-kantoinetan; iragaile soil bat zekusatenenan, gaitzeko kaska bat emaiten zioten. Mde Pr 134. Geneve-n potret atheratzaileak Biltzarreko jaunen beha, barrandan. Herr 21-5-1959, 1. Zer ari ote ziren [azeriak] . ? Zakurra gelditu zen eta barrandan egon. JEtchep 31. Eisenhower presidenteak ez du gorde lehen alkirat heldu eta eman zuela baimena, airekoak ar ziten barrandan. SoEg Herr 19-5-1961 (ap. DRA). Bainan huna gure gizona atetik barrandan, eta zer ikusten du? “Épiant à la porte” . Ardoy SFran 187s. (Tras gen.).Al acecho de. Jakizu dohakabe hek oinhaze bethikoetan daudela; ez sesurik, ez erreparurik hekientzat ez daitela. Eta berek diote zure zeletan eta barrandan daudela. Dv LEd 100. (Con dat.). Atzarria [zure gogoa], idekia, argi-gosea, bethi kaldan, munduari barrandan. Lf ELit 325.

  Sinonimoak: adlag.

  [zelatan]: kirika, kiriketan, zelatan, goaitean Ipar., talaian Bizk., ataizean g.e., barranda Ipar. g.e., zelataka Bizk. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (Ipar.) espiando, al acecho
  fr
  en
  port

  Testuinguruan

  “Baginuen haundienek bertze lan bat, ez pollita. Eskolarat orduko, erakasleak emaiten zaukigun “buchette” deitu erhiaren heineko abar pixka bat. Gure egitekoa, barrandan egoitea. Nork ere jalgitzen baitzuen hitz bat euskaraz, eta hari zura saka, ixil-ixila, nehor ohartu gabe. [Eskolan euskaraz mintzatzeagatik, mihi-haria moztu eta buruan zauria egin!, Pako Sudupe (zuzeu.eus, 2020-12-01)]

  

   
• 

  Maite 10:42 pm on 2020/12/01 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zerori 

  1 izord. zu izenordainaren era indartua. (Batez ere galdegaiaren lekuan eta nolabaiteko kontrakotasuna adierazi nahi denean erabiltzen da). Ik. zeu; zuhaur. Zuk esturan ipini nauzu, eta zerori ere jarri zara. Stepen, zerorrek deitu zenuen eta orain haserretu egiten zara? Hilen naiz, eta orduan guztiak zerorri geldituko zaizkizu. Puntu horretan ez duzu zerorren iritzia azaltzen, besterena baizik. 2 izord. (zu-ren eskuinean, hark hartzen duen kasu atzizki bera hartuz). Eta nire ondoan egongo zarete zu zerori, zure semeak eta horien umeak. Horrela den ala ez, zuk zerorrek ikusiko duzu. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: izord.

  [zeu]: zeu, zuhaur Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izord. tú mismo, -a; usted mismo, -a
  fr izord. vous-même ; toi-même
  en izord. you yourselves
  port izord. tú mismo, -a; usted mismo, -a

  Testuinguruan

  Zuk esturan ipini nauzu, eta zerori ere jarri zara. (Elhuyar hiztegia)

  

   
• 

  Inaki Agirre 11:02 pm on 2020/11/29 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lamada 

  iz. Bero bafada, bero bolada. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  lamada , lamaa . v. lamara .

  lamara. (G-azp-bet), lamada (V-ger, AN-larr-gip; Asp Gehi ), llamara, lamaa, flamada, lanbara. Ref.: Asp Leiz (lamada); Gketx Loiola (lamara); Gte Erd 87; X. Kintana Iker-10 155. Ráfaga (de calor); vaho, vapor. “Vaho” Asp Leiz. “(¿Llamarada?). Emanación, vaho, efluvio, irradiación, vapor” Gketx Loiola. “Ráfaga de calor” Asp Gehi. “Bero ortxinga ederrak egin ditu gaur (AN-gip), eguzki onek lamada ederrak botatzen dizkik (AN-gip)” Gte Erd 87. “Toki bero batetik datorren edo irteten den beroaldi handia. Adibidez, udan etxe barru freskotik irten eta eguerdian kanpoko eguzkitara irtetean: Hau lamadea!; labearen atea irikitzean: Pua! zelangoko lamadea datorren! Itxizu ate hori, mesedez!” (V-ger) X. Kintana Iker-10, 1997, 154. “Bero-lamara” (G-azp). “Au lamara!, ¡qué vaho!” (G-bet). Cf. 1 lama. Eguzki gáu báda / nik ikústen eztút, / baña bai flamáda / batzútan senti dút. LE Kop 110. Lanparak, itzaltzera / dijoan orduan, / llamarak bota oi ditu. It Fab 252 (v. tbn. 253). Lamara ugariya datorkio gaixoari eta Balbea (eriotza) urrutiratu naiez, arnas luzeak dagizki. Ayerb EEs 1912, 18. Amak eman bear dio semeari maitasun bero eta garbi ori. Biotz orren lanbarak umearen biotza ta dan guztia lasaitu egiten du. EgutAr 29-5-1959 (ap. DRA, que traduce “ardor”). Simaurrak botatzen dun lamaa. Oñatibia Baserria 15. Teiladiak odol hezearen lamada dariotela. PPer Harrip 60.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. emanación (de calor)
  fr iz. émanation [de chaleur]
  en  iz. heat given off from somewhere; heat coming out from somewhere
  port iz. emanação, exalação (de calor)

  Testuinguruan

  Maiatzak badaki, eguna eguzkiak berak aski luzatu diolako, batetik, eta uda bideko malkarra pasatuxea ere baduelako bestetik, badaki lorail honek azaleko mapen egoera aprobetxatu eta bero dezentekoak ekartzen: ez dira izango horren zakar sapatsu usteletakoak igoal, baina hegoaren lamada epeletatik hasi eta izerdi sapatsutan bustiz, bero itogarriren bat edo beste ekartzen ere badaki. [Naturaren mintzoa, Pello Zabala (Alberdania, 2000)]

  

   
• 

  Maite 11:07 pm on 2020/11/28 Permalink | Reply
  Tags: U ( 112 )   

  uxo 

  izond. Iheskor. (Hiztegi Batua)

  Hiztegi batuan

  iz. Adkor. Usoa. Ik. izar uxo. Uxo polit hori.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 uxo. (V-oroz ap. A ), uzo (V-ger-ple ap. A). “Espantadizo” A. ” Uzo […], arisco, espantadizo, incivil” Ib. v. 3 ixo, 1 uxaka. Zer liteke zaldi uxo ostikari batez, eziko ezpaliz? Añ MisE 69.

  2 uxo. 1. “(BN-mix), voz con que se detiene a los animales” A. Cf. ux. 2. ” Ãœxo! Ãœxo! (S-saug), cri de pasteur pour pousser le bétail” Lh. Cf. 2 ixo, iso.

  3 uxo. (V-gip), ixo (V-gip). “Uxo, ixo, ixua, el hongo” Iz ArOñ (s.v. onddua).

  4 uxo. v. ux.

  Sinonimoak: izond.

  [itzurkorra]: itzurkor jas., itzurti g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. espantadizo, -a; huidizo, -a
  fr izond. fuyant, craintif(ive)
  en izond. easily frightened, easily scared; elusive, evasive
  port izond. espantadiço, -a; fugidio, -a

  Testuinguruan

  Aizaroak ilunpean murgiltzen gintuen, eta hitza baino ez zen azaleratzen handik, ausaz han edo hemen, eta berehala itzaltzen zen izar uxo bat bezala. [Ene herri txikia, Gaël Faye / Irati Bereau (Igela, 2019)]

  

  https://twitter.com/protoeuskaldun/status/1329417089573146624

   
• 

  Maite 11:53 pm on 2020/11/27 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  punpuila 

  iz. Ipar. Burbuila. Ozpinak irakiten badu edo botatzen baditu punpuilak, gisua badagoela ageri da. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  punpuila.

  1. punpulu (H), ponpoila (H; -illa Ht VocGr 393, Lecl, H). “Onde” Ht VocGr.

  2. (Dv; -illa L-ain, R ap. A), punpuilo (-illo L-sar ap. A), punpulu (H), punpula (L-ain ap. A), ponpoila (H (+ -illa)), ponpilla, ponpolo. Burbuja. Minagreak irakitzen badu edo botatzen baditu punpuilak, gisua badagokala ageri da. Dv Dial 51 (It maskullo, Ur puspulutxu, Ip küsküllü). Noizik bein an ikusiko dituzu barren barrendik ateratzen ondarretik, ponpolo txiki txiki batzuk uraren axaleraiño. Or QA 184s. Lurruñaren ondoren irakin ponpolloak azaltzen dira esnearen gañean. ZArg 1958, 174. Bits-ponpilla aize uts. EZBB I 72.

  3. (Dv; -illa L-côte, BN-baig ap. A ), punpuilo (Dv), punpulu (H), punpula (BNc ap. A ), ponpoila (H (+ -illa)). Lágrima. “Grosse larme dite nigar punpuila” Dv. v. 1 purpuila.
  Nigar punpulak begietan. Zub 50.

  4. (Dv; -illa L, BN ap. A ). “Gota de rocío” A.

  5. (-illa B ap. A), punpuilo (-illo G-to ap. A), punpuilu. Chichón. Punpullu bat aterako / balitzaigu kopetean. EA OlBe 102. Kolpeak ez zion beste kalterik egin, punpuillu bi aundi xamarrak atera besterik. Berron Kijote 188.

  6. punpula. Bombilla. Zoin gogotik hauts eta xeha nitzazkeen elektrikaren punpula guziak! JE Bur 74.

  7. punpuilu (G-to ap. Iz To), pinpulu (T-L). “Bulle, éruption” T-L. “Punpullu bat, una ampolla (en la piel)” Iz To. Halako min tzar punpula gorri bat, handitxu, atsesaren pare heldu dena bethi, lephoan, beso edo ixtape azpietan. GH 1921, 579

  Sinonimoak: iz.

  [punpuila] : burbuila (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) pompa, burbuja
  fr iz. (Ipar.) grosse goutte
  en iz. bubble
  port iz. bolha

  Testuinguruan

  Xaboi punpuilak ari ziren egiten, esan bezala, eta xaboi usaina etorri zitzaidan gogora. [Ohe hotzak, Jon Ariza de Miguel (Elkar, 2016)]

  

   
• 

  Maite 11:48 pm on 2020/11/26 Permalink | Reply
  Tags: S ( 160 )   

  sabelzuri 

  adj. g.er. Itxuratia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  sabelzuri. (L, BN, S ap. Lh; Lar, Lar in Aq 1395 y 1458 A, H), sabeltzuri (Urt III 337), sabeltsuri, zabelzuri (Lar) Tramposo, falso, embustero. “Doblado, fingido” Lar. “Falso hombre” Ib. “Hombre falso” Lar in Aq 1395. “Tramposo, que engaña, gizon sabelzuria, gizon sabelzuri” Id. Ib. 1458 ( A). “Faux, fourbe (littér., ventre blanc)” H. v. sabelpezuri. Aiena zaizkiotzu o gure Jainko andia, aiena zaizkiotzu lausengari sabel zuriak. Lar Fueros 8. Ugazaba negarrez ikusi ixan baleue, eurak be negarrez asi, naiz-ta gogo barik, sabeltsuri alakuak, ugazabari eder egittiarren! Otx 170. Sabel-zuri batek ostu daustaz nire aginte-lurrak. TAg GaGo 43. An biltzen ziran gabero udalditar aundizki batzuk eta jokoetxeetara inguratu oi diran gizagaldu sabelzuri batzuk ere. TAg Uzt 173. 2. sabelxuri (L ap. Lh), sabeltxuri (Garate 2.ª Cont RIEV 1933, 101). “Ventre blanc: partisan des d’Urtubie, contre le seigneur de Saint-Pée” Lh (que cita a Hb). v. tbn. Htoy Recherches 156. Cf. sabelgorri. Urthubiarrak ziren deitzen sabel-zuri, / senpertarren izena berritz sabel-gorri. Hb Esk 119.

  Sinonimoak: izond. g.e.

  [ele-zuria]: elezuri, irrizuri, itxuralari, itxurati, itxurazale, tolesdun, zuri, faltsu beh., azaluts jas., gezur-zuri g.e., filus Ipar. g.e., fazati Ipar. zah., ele-zuri (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. falso, -a, de mala fe, tramposo, -a; pillo, -a, pícaro, -a
  fr izond. fourbe, faux, hypocrite
  en izond. false, cheat, cheater; cheeky, crafty
  port izond. falso, -a, tramposo(a), trapaceiro(a); travesso, daninho, malicioso

  Testuinguruan

  – Sabelzuri txepel halakoa! [Kristo irakiarra, Blasim, Hassan / Ana Morales (Pasazaite, 2017) Orr.: 103]