Gaurko hitza

Tagged: O Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:20 pm on 2018/07/12 Permalink | Reply
  Tags: O   

  orein 

  iz. Ugaztun hausnarkari handia eta liraina, hanka-luzea eta isats-laburra, oihanean taldeetan bizi dena (Cervus elaphus). Ik. basahuntz 2. Oreinaren arrak urtero handituz doazen adarrak izaten ditu. Orein emea. Orein taldeak. Oreinak bezala jauzi eginez. Orkatz izutiak eta orein lasterrak. Oreina larrean, pertza laratzean(esr. zah.). orein-mihi Garoaren familiako landarea, mihi itxurako hosto luze estuak dituena (Asplenium scolopendrium). (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.
  [etxearen gainaldea] : terraza (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Zool.) ciervo; reno
  fr iz. cerf
  en iz. deer; reindeer
  port iz. cervo, -a; rena

  Koldo Almandozen ‘Oreina‘, Zuzendari Berriak sailean (Berria.eus, 2018-07-12)

  

  orein (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 8:21 pm on 2018/06/03 Permalink | Reply
  Tags: O   

  ortzantz 

  iz. Ipar. Trumoia. Horra non goibeltzen den zerua eta laster ortzantza karraskan abiatzen. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  ortzantz (AN-burg, L, BN; Dv (s.v. ortzi), H (BN, S)), orzantz (BN-ciz-mix, S; Dv (S); -nz Saug Voc, Arch VocGr, VocBN), ozantz (BN-ciz, S; Gèze (-nz-), Dv), ozazantz (H (S)), ortzi-azantz. Ref.: Bon Trueno 416; A (ortzantz, orzantz, ozantza); Satr VocP; Echaide Nav 30.

  Etim. De *or(t)z-azantz ‘ruido del cielo’, con pérdida disimilatoria de -z-. Esta etimología fue ya propuesta por Sauguis (cf. supra Saug Voc).

  Tr. Documentado en textos septentrionales de los ss. XIX y XX. La forma general es or(t)zantz; hay un ej. de ortzi-azantz (forma sin duda facticia) en Barbier (junto a orzantz y ortzanz).

  1. Trueno. “Orzanza, igurziria […], iduri du orzeazanza eta agian orzea heuskara zaharrian zerua erran nahi zen” Saug Voc. “Syncope de orz, azanz, signifiant bruit de nuage (tonnerre)” VocBN. “Ortzantz (ortz-en otsa?)” JMB ELG 82. Cf. HeH Mt 16, 3n. v. ortots. Ortziak edo ozantzak hurranik ari balin badira, ez jar, ez bilha atherbea arbolen azpian. Egunategi 1878, 9 (ap. DRA). Horra non goibeltzen den zerua eta laster ortzantza karraskan abiatzen. Arb Igand 100. Eguerditan orzantzaren burrunba ilhuna buruen gainean zabilakigun, artetan karraska izigarri batzuekin. Eskual 19-2-1909, 3. Azken arbolak […] karraskan ari ziren ondarreraino suntsitzen. Ortzi-azantza ematua zen. Barb Piar I 119. Tximista ta orzantzetik begiratzeko (BN-ciz). A EY I 165. Ortzantza apirileko, arnoa barrikako (BN-ciz). A EY III 163. Ortzantz eta ximixtek, ilun pean, egiten dute karraska. JEtchep 49. Berehala ortzantza burrunbaka hasten da. Ib. 49. Geldituko dira ortzantzak eta ez da gehiago harririk izanen, lurra Jaunarena dela jakin dezazun. Bibl Ex 9, 28 (Urt ihurtziri, Dv ihurtzuri, Ur turmoi, Ol yuzturi, Ker, BiblE trumoi).

  2. “Orzantz (BN), tempestad” A.

  3. Rayo, relámpago. Hil beitira ehün eta lauetan hogei eta zazpi jente düründaren edo ühülgiaren edo ihurziriaren arrakontrütik. Hirur hitz ziberotar horik badütügü manexen eta laphurtarren orzantza hitzarentako. Eskual 31-7-1908, 4.

  4. Firmamento. Ortziak Jainkoaren ederra diago ta ortzantzak Aren eskuek egiñak otsegiten ditu (Ps 18, 2). “Firmamentum”. Or MB 48. Bigarren egunean egiñik, ortzantza, zeru izena duna. “Firmamentum”. Or Aitork 351. (Fig.). Zure idaztiaren ortzantzari atxikirik. Or Aitork 395.

  Sinonimoak: iz.
  [etxearen gainaldea] : terraza (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) trueno
  fr tonnerre, coup de tonnerre
  en thunder
  port trovão

  Ortzantz karraska bat aditu zen. [Zeruetako erresuma, Itxaro Borda (Susa, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  ortzantz (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:33 pm on 2018/05/29 Permalink | Reply
  Tags: O   

  ostarren 

  iz.  (Zool.) trikuaren itxurako itsas animalia ornogabea (Echinoidea), itsas trikua (tekn.).

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ostarren. “(G-azp), esquino, erizo de mar, género de equinodermos” A.

  Sinonimoak: iz.
  [ostarren] : (Zool.) itsas triku (tekn.); gaztaika, itsas lakatz
  

  Beste hizkuntza batzuetan (Orotariko Euskal Hiztegia eta Word Reference):

  es esquino, erizo de mar
  fr poisson-globe
  en sea urchin
  port ouriço-do-mar

  Hondartzan topatu zuten ostarrena.

  

  ostarren (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:20 pm on 2018/04/07 Permalink | Reply
  Tags: O   

  onartezin 

  adj.  Ezin onartuzkoa. Jokabide onartezinak. Onartezina da hor gertatzen dena. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: adj. (Adorez Sinonimoen Hiztegia)
  

  [onartezin] : admitiezin
  [onartezin] : jasanezin, pairaezin, toleraezin. Ant. jasangarri, onargarri
  

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. intolerable, inadmisible, inaceptable
  fr izond. intolérable, inacceptable
  en izond. untolerable, unacceptable, inadmissible
  port izond. intolerável, inadmissível, inaceitável

  Onartezina da hor gertatzen dena.  (Hiztegi Batua)

  

  onartezin (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:52 pm on 2018/03/13 Permalink | Reply
  Tags: O   

  olerkaritasun 

  iz. g.er. Olerkaria denaren nolakotasuna. Argi eta garbi ageri da, edozein orrialdetan, egilearen olerkaritasuna eta lirikarako isuria . (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  olerkaritasun. Carácter poético. Argi eta garbi ageri da, edozein orrialdetan, egilearen “olerkaritasuna” eta lirikarako ixuria. MEIG II 99.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Google Translate):

  es iz. carácter poético
  fr iz. caractère poétique
  en iz. poetic nature
  port iz. caráter poético

  Argi eta garbi ageri da, edozein orrialdetan, egilearen “olerkaritasuna” eta lirikarako ixuria. MEIG II 99.  (Hiztegi Batua)

  

  olerkaritasun (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:53 pm on 2017/12/12 Permalink | Reply
  Tags: O   

  oldartu 

  ad. oldartu, oldar/oldartu, oldartzen da/zaio ad. Oldarrean abiatu; oldarrean eraso. Eta hona, urdalde hura guztia oldartu zen gainetik behera itsasora. Lurrari uhin zabalak azkar oldartzen zaizkio. Irrintziaz gudura oldartzen. Oldartzen dira elkarrengana bi idi bezala. Otsoa bildotsari oldartu zitzaion. Txakur batzuk bezala oldartu zitzaizkidan. Baina inork ezagutzen ez duen egiak ez dio inori eskubiderik ematen, nabari den egiantzaren kontra oldar dadin. Elizako ez den liburu bakanen bat begiz jotzen dugunean, lasterka bizian oldartzen gatzaizkiola. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad.

      [atakatu]: eraso, eraso egin, esetsi, jazarri Ipar., akometatu zah., atakatu zah., erazarri Ipar. g.e., atomatu Bizk. g.e., erauntsi Ipar. zah., jauki Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da ad./ zaio ad. acometer, embestir, arremeter, lanzarse, precipitarse (2) da ad./ zaio ad. atacar, acometer, arremeter, asaltar, agredir (3) da ad./ zaio ad. rebelarse
  fr (1) da ad./ zaio ad. s’élancer, se jeter, foncer sur (2) da ad./ zaio ad. attaquer, assaillir ; charger (3) da ad./ zaio ad. faire face, affronter
  en (1) da ad./ zaio ad. to throw oneself, to hurl oneself (at/against) (2) da ad./ zaio ad. to attack (3) da ad./ zaio ad. to rebel
  port (1) da ad./ zaio ad. acometer, investir (2) da ad./ zaio ad. atacar, acometer, arremeter, assaltar (3) da ad./ zaio ad. rebelar-se

  Mossoak oldartu egin zaizkie Lleidako museoaren aurrean bildutakoei  (Berria.eus, 2017-12-11)]
  

  

  oldartu (Argazkia: Adria Ropero/EFE)

   
• 

  Maite 11:32 pm on 2017/12/04 Permalink | Reply
  Tags: O   

  otapur 

  iz. Ogi-apurra. Usoa batetik bestera mugitzen da bere hanka ttipiez, otapur bila. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  otapur. v. OGI-APUR.

  OGI-APUR (V-gip, G-goi; Urt II 74, Añ; ogi-anpur Añ), O.-PAPUR (G-azp; H; o.-papor SP, s.v. paporra), OTAPUR (Lar -> H, Mg PAbVoc 236, Izt 72v, Bera), OTTAPUR, TTAPUR, ATAPUR. Ref.: VocZeg 287; Iz ArOñ (apur, ogi-mamiña); Etxba Eib; Elexp Berg. Miga de pan. “Ogi paporra, miette de pain” SP. “Miga del pan, […] ogi apurra, anpurra” Añ. Lizarraga de Elcano, además de atapur (LE-Ir (309)), emplea otapur sg. el voc. final de BOEanm. Cf. VocNav: “Atapurres de pan, migas de pan y plato de migas cocidas. Aparece en un pedimento a las Cortes de Navarra del año 1817 [Cuenca y Montaña]”; “tapurras, migajas [Aézcoa]”; “tapurres, migajas [Cuenca, Pamplona, Montaña. // Migajas que se echan en la sopa o en el vino [id.]”.

  Jaten dute bederen haurren ogi papurretarik. He Mc 7, 28 (v. infra OGI-PORROSKA). Txakurtxoak ere jaten dituzte beren nagusien maietik erortzen diran ogi apurrak. Ur (G) Mt 15, 27 (BOEanm 1309 ttapur, Samper ottapur, Arriand otapur, Ker, IBk, BiblE ogi-apur). Txakolin-txiztil batzuk eta ogi-apur bi. A BeinB 72. Paparrean geldituriko ogi-apur apurtxo batzuk eskuekaz iñarrosten. Or Tormes 69. [Liburu ontan] ez dago galtzekorik, ez otapurrik; dana da mami, dana da iaki. Ibiñ EG 1954 (5-8), 118. Otapurrak utzi ta ogi osoa iatera euskera iristen ez dan bitartean, galduak gera. EG 1954 (5-8), 126. Ogi-apur ta jaki-ondakiñ billa [ebiltzan oilloak]. Erkiag Arran 121. [Txoriei] ogi-apurrak emanez pasatzen zuan denborarik geiena. Salav 74. v. tbn. VMg 34s. Echve Dev 140. Lard 404. Altuna 24. Ir YKBiz 307. Anab Poli 130. Uzt Sas 69. Ogi-papur: Lg I 201. Sorarrain EG 1954 (5-8), 85. Otapur: Mde HaurB 36.

  Mai gañetik erortzen diran ogi-papurtxoak. Ir YKBiz 229n.

  Aldaerak: iz.
  

  [otapur] : ogi-apur, ogi-papur (Orotariko Euskal Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. migaja, miga de pan
  fr (migajas, restos) miettes fpl.; (de pan) mie Æ’.
  en (sobras, restos) leftovers, scraps npl; (pedacito de pan) breadcrumb, crumb n
  port iz. Æ’ migalha; (de pan) miolo

  Usoa batetik bestera mugitzen da bere hanka ttipiez, otapur bila. (Hiztegi Batua)

  

  otapur (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)