Gaurko hitza

Tagged: E Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:10 pm on 2021/07/17 Permalink | Reply
  Tags: E   

  euli 

  1 iz. Aho xurgatzailea eta bi hego garden dituen intsektua, udan, pertsonak eta abereak bizi diren lekuetan ugaria dena (Musca domestica, etab.). Euliak uxatzen, harrapatzen. Euliak firrindan, erleak burrunban. Euli kaka. Euli gorotza: euli kaka. Euli handi bat sartu zen gelan. Negar usainera jendea erruz dator, eulia goxora bezala. Aho itxian ez doa sartu eulia, eta aldi guztietan ez da eder egia (esr. zah.). 2 (Izenondo gisa). Pertsonez mintzatuz, epela, koldarra. Ik. oilobusti. Beti euli eta bare izatea ez da gizontasuna. Euli bat da gizon hori. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1. (V, G, AN-gip-larr-araq-ulz; Lcc, Mic, Ht VocGr , Lar, Añ, Dv, H), uli (AN-5vill-ulz-arce-erro, L, B, BN; SP, Urt I 359, Ht VocGr , Lar, Lecl, Arch VocGr , VocBN , Dv, H), eulli (Sal), eubli, elbi (G-azp-to-bet), ebli (H), ellu (R), auli (V-ger-arrig, G-nav, AN-araq, Ae), ulli (S; Volt 97, H), ulu (S), ullu (S; Gèze, Dv, H), illi (S), yauli (G-nav). Ref.: A (euli, ellu, illi, uli, ülü); VocPir 532; Iz R 394, Ulz (uli), Als (auliya), ArOñ; Izeta BHizt (uli); EAEL 99; Elexp Berg ; Gte Erd 116. Mosca. “Elbi, gusano grande que se forma en la patata” A. “Aski dik ulian ostikoa asarratzeko (AN-5vill)” Gte Erd 116. Cf. Deen: “Uligia, especie de araña”. Cf. ulitxa. Tr. Al Sur la forma más general es euli; hay eulli en RS; en algunos textos guipuzcoanos tbn. se documenta elbi . Al Norte la forma más extendida es uli, que hallamos tbn. en alto-navarros como Lizarraga; hay además huli en unos versos de Valcarlos de 1919 (LuzKant 77), ulli en Mongongo Dassança, y üllü y üillü en textos suletinos. En DFrec hay 4 ejs. de euli y uno de uli . Beelzebub idola izen bat da, eta bere fundamenta ulietarik du. Lç Decl ã 1v. Ao itsian eztoa sartu <sur-> eullia, ta aldi guztietan ezta eder egia. RS 123. Ur irakinean eztu uliak pausatzen. Ax 38 (V 24). Erleen ausikiak edo ezten-kolpeak mingarriago baitira ulienak baino. SP Phil 190 (He 192 ulienak). Guraso ta nagusi jokalari galduak eta edantegietako euli egiten diranak. Mb IArg I 140s. Hantik üillü batekila bilhakan, itzal txipienak dütü thormentatzen, elhe arhinenek herritatzen. Egiat 231. Etzué beldurrik Demónioes yágo ezi úlies. LE JMSB 526. Eubli bigatik ere / ardura etzaio [zaldi orri]. Izt Po 167. Egün batez bere kofainaren onduan erle batek ikhusi zuen üllü bat. Arch Gram 28. Erraulia da euli mee, luze, berdiska bat. Ur Dial 15 (It euli, Dv uli, Ip üllü). Lurrera botatzen du / euliyaren kargak. Xe 298. Zuaz, zuaz, anai euliya (itz onekin izendatzen zituan ezertarako etziranak). Bv AsL 209. Hotan orotan erakustuna baduzu, ulia bezala. Aldiz, ikaslerik nehor kasik ez. JE Bur 48. Euliak eztira ta gizonak txanponetara. Ag G 371. Ulia irmi-armu sarean bezela. Barb Sup 81. Txotx ori elbiak izutzeko al dezu? Muj PAm 73. Egiten zütian halako buhau elibat izigarriak, eta gero, etzin üilllü bati ere minik egiten. GAlm 1931, 41. Dena dago isilik. Eulien hegaldaketa bera ere ezta entzuten. Arti Tobera 268. Bein be ez ei-zan asarratzen umeak-eta eulien moduan ingurura etorriarren. Alzola Atalak 139. An bazirela uliak eta ezpatak edo mandauliak. Auspoa 77-78, 27. Obro ellu eintzaten da (uli gehiago ihiztatzen da) eztiaz, ezi ez gibelminaz. Herr (ap. DRA, s.v. gibelmin). Zer dek ori? Elbiak arrapatzeko makinaren bat edo? TxGarm BordaB 48. Euli baten burrundararik be ez zan entzun. Gerrika 108. Aho hetsitik ez baita ulirik sartzen. Larre ArtzainE 172. Negar-usaiera jendea erruz dator, eulia goxora bezala. MEIG I 131.
  v. tbn. Mg CC 231. DurPl 79. Añ LoraS 111. VMg 33. fB Olg 28. It Fab 78. Izt Po 85. Lard 69. AB AmaE 408. Moc Damu 82. Iraola 70. Kk Ab I 94. Altuna 95. MendaroTx 95. Laux BBa 50. Otx 17. Eguzk GizAuz 43. Munita 70. Bilbao IpuiB 257. Anab Aprika 44. Gand Elorri 99. NEtx LBB 72. Ataño TxanKan 170. Insausti 70. Elbi: Izt Po 167. JAIraz Bizia 24. Salav 31. EZBB I 26 (G-goi). Insausti 58. Uli: Gç 30. Mong 593. Monho 48. Gy 300. Hb Esk 235. Zby RIEV 1908, 765. HU Zez 121. CatJauf 26. Zerb GH 1923, 87. Ox 98. Zub 75. Lf Murtuts 25. JEtchep 103. Larz Senper 46. Ulli: Mong 593. Ullu: Abraham (ap. DRA). Uillu: Abraham (ap. DRA). Zer ulik ausiki daut neri Ganix, holako mukurrean joaiteko! Zerb BiGo 304 (con el sdo. de ‘qué mosca le ha picado, qué le ha puesto así’).

  2. “Elbi (V-m), caries” A. v. eltxar (4).

  3. (Vc, G ap. A; Lar in Aq 1374, Dv, H). (Uso adj.). “Gizon uli, homme sans énergie, poule mouillée” Dv. “Au fig. faible, sans force, sans caractère, sans courage. Uli bat da, nor nahik io lezake. Gizon uli egiazkoa zu!” H. “Persona cobarde” A. “Uli, sin fundamento (B)” Inza EsZar 178. v. EULI-MEDIKU. *Egungo burhasoak dira agertzen beren haurren alderat sobera flako, eta erran daiteke direla heier buruz egiazko uliak edo oilo-bustiak. Elsb LehE 26s. Albomutil edo estaltzailleok, ostera, zintzoak bearko eben izan, eta ez edozein lapikotxiki edo euli. Erkiag BatB 23.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Zool.) mosca (2)  iz. (hed.) [pertsona] cobarde (3)  iz. (Kir.) [boxeoan] mosca
  fr (1)  iz. [intsektua] mouche (2) iz. [boxeoan] mouche
  en iz. fly
  port (1) iz. (Zool.) mosca (2)  iz. (hed.) [pertsona] cobarde (3)  iz. (Kir.) [boxeoan] mosca

  Testuinguruan

  Euli bat pausatu zaio kopetan eta esku ezkerraz uxatu du. [Larrepetit, Pello Lizarralde (Erein, 2002)]

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:50 pm on 2021/06/10 Permalink | Reply
  Tags: E   

  ehunki 

  1. iz. Mendea. 2. iz. Oihala, ehun zatia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ehunki.

  1. (Lar, Añ, H), ehungi, egunki. Siglo. v. mende. Tr. Documentado desde mediados del s. XIX hasta mediados del XX en textos meridionales. En DFrec hay 2 ejs. Ez eunki osuan, / ez ogei urtian, / baizik eta Paskuak / etorri artian. Bil 30. Eunki onen asieran. Zab Gabon 85. Gizaldi bitan izan bazara / zeru lurretan andia, / eunki danetan izango zara / gure gomutagarria. AB AmaE 197. Egunkiaren egunkietan / beti iraungo dubena. B. Elizondo Eskual 14-7-1911, 4. Kistardiko lenengo eungian. Arriaga Lekob 5. Amairugarren eunki edo siglotik asita badituzte liburuak. Ldi IL 163 (164 eungi). Lenengo iru mende edo eunkietako kistarrak. Eguzk GizAuz 77. Eunki batzu barru lurra jo zun [Alostorreak] . Etxde AlosT 106. v. tbn. Brunet Lc 18, 30. Sor Bar 70. Otag in FrantzesB II 127. EE 1884a, 311 y 1885a, 458. Ezale 1899, 6a. J. Apraiz (eunki-urrun; ap. Alzola Atalak 143). Goñi 82. Ayerb EEs 1912, 49. EEs 1913, 193 y 1917, 136. Zink Crit 19. LEItz 87. ArgiDL 164. Etxeg Itzald II 163. Inza Azalp 94. Kk Ab II 164. JMB ELG 104. EA OlBe 34.

  2. Céntimo. v. ehunen. Amabireun, ogeta amabi makur eta ogeta amazortzi eunki edo zentimotan. Ezale 1898, 219b.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [gizaldia]: gizaldi, mende, ehunkida g.e.    

  [oihala]: ehun, oihal, tela Heg., sorki g.e., estofa Ipar. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. siglo
  fr iz. siècle
  en iz. century
  port iz. século

  Testuinguruan

  Ehunki bat. Zorionak eta bejondeizula!

  

   
• 

  Maite 11:29 pm on 2021/05/26 Permalink | Reply
  Tags: E   

  errexitu 

  da/du ad. Ipar. errexitu, errexi, errexitzen || Lasaitu. Amodioz ez bada, bortxaz beharko dute errexitu eta oneratu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  errexitu. v. errejitu.

  errejitu. 1. (Lcc (-du), Urt V 210), rejitu. Regir, gobernar. Iainkoak eztituela solament kreatu ukhan gauza guziak baina rejitzen eta gobernatzen ere badituela. Lç Ins G 2r. Errege defensora, defenda nazazu. Arzain arthatsua, erreji nazazu. Harb 193. Gida, sanktifikat, erreji eta gobernatzatzu, zeru eta lurraren Iainko Iaun erregea. EZ Eliç 215. Zer moldez […] herri bat […] rejitzen eta gobernatzen ahal zen. Tt Onsa 157. errexitu (H), errexi ( VocBN ), erresitu (BN-mix, R), erresi (BN, S ap. A ) Domar; moderar. “Errexi, calmer une convoitise immodérée” VocBN. “Erresitu 1.º (R), moderarse; 2.º (BN-mix), domar” A. “Zaldi hori ezin erresitia da” Ib. Haur txar andana bat […] jauzteka plazaren bi alderdietan, han, aintzin hartan, nehon ezin errexituak. Barb Piar I 32. Jakina da ez daizkela / Orai aise errexi / Konpañian ez nahiz, / Dituztelarik berexi. LuzKant 117. [Erdi-eskola, erdi-presondegietan] amodioz ezpada bortxaz beharko zuten errexitu eta oneratu. Lf in Zait Plat XVII. 2. Cuidar. Ikasirik nola egoan Silvero gaxorik, erregutu eutsan […] eugi legiala kontu andia Silverori bear ebena emaiteaz […]. Silvero, bada, obatu errejidu zegati zan, etseko andreak agindu eutsan Silviari […] eugi legiala utra kontu andia Silvero errejieteaz. Lazarraga 1142r. 3. errexitu ( VocBN →A, H), erresi (BN, S ap. A ).
  “Consommer avec prévoyance ou économie” VocBN . “Economizar” A.

  Sinonimoak: ad. Ipar.

  [lasaitu]: anpletu Ipar., baketu, baretu, ematu, lasaitu, naretu, deskantsatu Ipar., jabaldu Ipar., ibitu Bizk., trankildu beh., artetu g.e., balakatu g.e., lañotu g.e., amatigatu zah., apazegatu Ipar. g.e., amondu Ipar. zah., fazegatu Ipar. zah., aplakatu Heg. zah., eregatu Bizk. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. (Ipar.) tranquilizar(se), calmar(se), sosegar(se)
  fr da/du ad. (Ipar.)(se) calmer, tranquiliser
  en da/du ad. (Ipar.) calm down, soothe
  port da/du ad. (Ipar.) tranqüilizar-se, acalmar-se, sossegar-se

  Testuinguruan

  Ezin errexituzko eztula nuen kosta hezur guziak minbera nituen. [Alemaniara deportatua, Grégoire Joannateguy (Marzel Etxehandi), Elkarlanean, 2003]

  

   
• 

  Maite 9:33 pm on 2021/03/28 Permalink | Reply
  Tags: E   

  edaran 

  du ad. edaran, edaran, edaraten || Edanarazi.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  edaran. (BN-ciz, Sal, S, R; SP, Urt I 134, Ht VocGr, Lar, Lecl, HeH Voc, Hb, Gèze, Dv, H, A Apend), eradan (S; SP, Lar, VocBN , HeH Voc, Gèze, Dv, H), ederan (Hb, H (BN)), eadan (S). Ref.: A (eadan, edaran, eradan); Lrq (eadan, eradan). Abrevar, dar de beber, escanciar. (Empleado normalmente con aux. trans. bipersonal: X-k Y edaran ‘X abreva o da de beber a Y’; hay ejs. de autores meridionales que no se ajustan a esta construcción). “1. abreuver. Egarri dena edaratea, donner à boire à qui a soif. Edaran ezatzue egarriak, donnez à boire à ceux qui ont soif (Harb). 2. mener à boire les bestiaux, leur servir à boire. Eramazkik idiak edaratera, amène les bestiaux à l’abreuvoir. Edaran dituk zaldiak? as tu fait boire les chevaux?” H. Cf. edaratu. v. edanarazi.

  Tr. Documentado en la tradición septentrional desde Leiçarraga a Duvoisin; en el s. XX sólo se encuentra en autores meridionales cultos. La forma más empleada en la tradición es edaran , aunque se encuentra ederan en Leiçarraga (además de edaran ) y TB, y eradan en Voltoire y Pouvreau y, junto a edaran, en Duvoisin. La forma más frecuente entre los meridionales es eradan , salvo en Zaitegi, que usa edaran . Se recogen todos los ejemplos hallados.

  Bere paillardizaren hiratako mahatsarnoaz nazione guziak edaran ukhan baititu. Lç Apoc 14, 8 (He edanarazi). Guziak edaran izan gara spiritu ber batez. Lç 1 Cor 12, 13 (He edaranak, TB ederanak). Eztu laxatzen bere idia edo bere astoa manjederatik eta eramaiten ederatera? Lç Lc 13, 15 (He edaraterat, TB edaterat). Zeure odol sakratuaz [gaituzu] / halaber edaraten. EZ Noel 123. [Itsasoaz] edaraten baita arima titxosoa. EZ Man II 14.
  v. tbn. Volt 157 (eradan). Abrahamen kameluak eradaten zituela. SP Phil 188 (He 190 edaranez). Edaratera eman dio / Plazer uholde xarmanta. Gç 193. Edara zatzue arthaldeak, eta goanaraz bazkatzera. Urt Gen 29, 7 (Dv emozuete […] edatera). Izpiritu berean eradanak izan gare guziak. Dv 1 Cor 12, 13. Putzu hartarik edaraten ziren aziendak. Dv Gen 29, 2 (Ur edanerazten zitzaien). Ardiak eradaten zituenean. Or Mi 43. Ez al du zuetako edozeñek bere idia […] eradatera eramaten larunbatean? Ir YKBiz 290. Abereak eradatera daramazkianak. TAg Uzt 239. Sokrateri otzeri-belar ura edarateko (edan eragin) aginduak kexkok kendu egin zizkion. Zait Plat 12. [Bach-en] lan ezilkorretan bere gogoa eradan gabe. Ibiñ Virgil 25. Orkatz izutiak eta zakurrak edaska batean eradango dira. Ib. 55.

  Sinonimoak: ad. Ipar. g.e.

  [edanarazi]: edanarazi, eradan (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. (Ipar.) h. edanarazi abrevar, dar de beber
  fr du ad. h. edanarazi abreuver
  en water, give a drink to [sth]
  port dar água

  Testuinguruan

  Edaran dituk zaldiak? (Orotariko Euskal Hiztegian)

  

   
• 

  Maite 10:42 pm on 2021/03/27 Permalink | Reply
  Tags: E   

  erresumin 

  1 iz. Erredura batek edo gai erregarri batek eragiten duen oinaze sentipena. Asunak eragiten duen erresumina. Erresumin bizia. 2 iz. Irud. Bihotzeko erresumina. Nire lehengo gurak oinaze eta erresumin bilakatuko dira. Ez dute inoiz zaharragoek oso begi onez ikusten gazteagoen etorrera; gezurra nioke, neronek, baldin banio ez dudala halako erresumin isil baina bizi bat sumatzen. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  erresumin. 1. (AN-gip-larr, G-to-bet, Lc, BN ap. A; SP, VocBN, Dv, H), errasumin (O-SP→A, H), erresomin (Lar, H). Escozor, picor. “Douleur causée par la brûlure” O-SPAd 883. “Cuisson” O-SP 228. “Brûlure, douleur de brûlure” SP. “Escocimiento” , “sahorno”, “escozor” Lar. “Douleur causée par la réaction de la chaleur après le froid” Dv. “1.º dolor sordo; 2.º calor intenso como el producido por el frote de ortigas” A. Cf. VocNav resúmen, resumín.
  Hatz egitean atsegin hartzen duzu. Ordea hatz gordin eginik, gelditzen zaitzu ondotik errasumina. Ax 431 (V 280). Ala nola sarnain arraskatzeain gustottoain ondorean gelditzen baita erresumiña. LE-Ir. Nere lehengo gurak oinhaze eta erresumin bilhakatu dira. Dv LEd 170 (Cb Eg II 94 tormentu). Ez du sumatzen min, dardarizko; / bai-ote, ez-ote erresumin. / Ez du gaurgero eden-izpirik / eskua gaiztatzeko din. Or Eus 318. Alako erresumin bat, aundiago edo txikiago, pekatuen ariora. Or QA 115. Erresumin bizia eman oi du [zomorro-zorroak biltzeak] . Munita 94. Erorkaren erresumiñagatik. “Molimiento” . Berron Kijote 97. 2. Resentimiento; rencor. “Ressentiment intérieur provoqué par quelque tort, injure reçus” H. Bañan doloretan izan arren pazienzia, / laburtzenago etzaie erresumin handia. EZ Man I 118. Grazia hark sosegatuko du zure bihotzeko altaramendua eta erresumiñ guzia gozatuko. “Dolor” . Ch III 57, 2 (Ip barneko mina). Atxikitzen badugu sendimendurik, erresuminik, hoskintzarik, herrarik, hoztasunik, galdegiten diogu Jainkoari orobat egin dezan berak ere gure alderat. Jaur 193. Egitea indar piska bat ez egin nai izan ez garaitzeko biotzaren erresomiña Jaungoikoaren amorez. LE Urt 174 (ms. 61v erresumína). Ez dute inoiz zaharragoek oso begi onez ikusten gazteagoen etorrera. Gezurra nioke, neronek, baldin banio ez dudala halako erresumin ixil baino bizi bat sumatzen. MIH 302.

  Sinonimoak: iz.

  [erredura batek eragiten duen oinaze-sentipena]: erremin, kirrizki g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. escozor, picor (2) iz. (hed.) resquemor; resentimiento, rencor
  fr (1) iz. brûlure, démangeaison, douleur cuisante (2)  iz. ressentiment, remords cuisant, pincement
  en (1) iz. [oinaze-sentsazioa] itch; prickling (2) iz. (hed.) [mina] resentment
  port (1) iz. ardor (2) iz. (fig) ressentimento

  Testuinguruan

  Erresumin sor bat piztu zitzaion barruan, zeraman bizimoduaren kontra. [Dublindarrak, James Joyce / Irene Aldasoro (Alberdania, 1999)]

  

   
• 

  Maite 10:23 pm on 2021/02/13 Permalink | Reply
  Tags: E   

  entzule 

  iz. Zerbait, bereziki hitzaldi edo irratsaio bat, entzuten duen edo entzuten ari den pertsona. Ik. aditzaile 2; ikus-entzule. Nire entzule onak. Entzule guztiek txalotu zuten hizlaria. Entzule eta irakurleen lana. Irratsaio baten entzule kopurua.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  entzule. (gral.; Dv, H; -nz- SP Lar, Añ), entzula (V; H), entzuile, entzunle (Lar, H; -nz- Lar, Añ). Ref.: A; Lrq; Iz ArOñ (entzúlaak); Gte Erd 30, 44.
  Oyente, el que oye. v. aditzaile (2).

  Tr. Documentado desde Leiçarraga, es más usado al Sur. La forma en(t)zule es la más general; en los textos vizcaínos aparece generalmente en(t)zula (al menos hasta mediados del s. XX); utilizan en(t)zunle Larramendi, Cardaberaz, Ubillos (75), Moguel (-la ), Aguirre de Asteasu, Iztueta y, más modernamente, Mujika; hay además entzuille en Haraneder y Goyhetche y entzulle en Iturzaeta. En DFrec hay 64 ejs. de entzule .

  Eta zareten hitzaren egile eta ez solament enzule. Lç Iac 1 22 (TB, Dv, IBe en(t)zule; He aditzaille). Zelata dagoana, bere gatxen enzula. RS 38. Gaizki erraillearen enzuleak. SP Phil 352. Zu jende goxo gustien / othoitz entzule handia. Gç 66. Izen handi honen enzüliak oro. Bp II 22. Presuna gaste entzuille hekintzat. He Phil 361. Enzunle geienak erausi hura aditzen ezpadute. Lar, carta a Mb 278 (279 enzule). Bere enzule guziei. Mb IArg I 363. Enzunleak esertzen ziran. Cb EBO 60. Ematen zien konseju bere Sermoietan enzunlai. Mg CC 233. Marka ikaragarria, nere enzunleak! AA III 593. Gaiski-entzularik ez balego, gaiski-esalarik izango ez litzatekiala. fB Ic II 194. Entzuleen biotzetan. JJMg BasEsc 284. Meza enzulak geitu. Astar II 214. Enzunleak naikidaturik utzi zitzuten moduan. Izt D 169. Bethi da lausengaria / Entzuillen gostuz hazia. Gy 2. Zar beneragarri entzuleak. Lard 522. Mezaren entzule guziek. Arb Igand 110. Entzule asko batu iakozan. Ag AL 31. Meza-entzulleakaz. Itz Azald 91. Inguruan zituen entzule hek. JE Bur 134. Entzunleak lilluraturik entzun genion. Muj PAm 9. Entzuleak guti-aski hor ditu inarrosi. Etcham 67. Asi da. Entzuleak buru-belarri dagozkio. Anab Usauri 6. Ipuin entzuliari lapikuak ondua artu. Otx 47. Entzuleasko arritzen ziran. Ir YKBiz 192. Itz eder orren / entzule gaitean. Or BM 88. Entzulak ara nai ona erakarri ta erabilten ekian. Eguzk GizAuz 66. Besteren kontu-entzule mukizu au! NEtx Antz 76. Ikusle-entzule guztiak. Erkiag Arran 37. Langile guztiak entzule. Arti Ipuin 29. Besteak entzule daude adi-adi. Zait Plat 112. Radio-entzule maiteeri. Basarri 67. Ene solasek ere izanen ahal dutela entzule. Larz Senper 48. Berak etzakien, entzulek ere ez naski. Ardoy SFran 136. Entzule ziran iru-lau laguntxoai begira. Etxabu Kontu 49. Bertsolariak entzulearen gogoa bete nai du. MMant 34. Guri 700 entzule nausitu zitzaizkun burrustan ateak ideki orduko. Larre ArtzainE 246. Entzule eta irakurleen lana. MIH 40. v. tbn. A Ardi 120. Belaus Andoni 10. Muj PAm 11. Kk Ab II 109. Ldi IL 65. TAg Uzt 244. Etxde AlosT 80. Lek SClar 142. BEnb NereA 206. Bilbao IpuiB 218. Osk Kurl 176. Vill Jaink 53. MAtx Gazt 97. Ibiñ Virgil 48. Olea 148. Xa Odol 58. Uzt Sas 316. En(t)zula: CrIc 94. Añ EL1 122. Ag Serm 93. Kk Ab II 13. Enb 207. Auditor, oidor (denominación de distintos cargos u oficios).

  “Auditor, juez, enzunle erapaillea” Lar. Venezian Aita Santuarenganako Bialkiñaren enzunle edo aditzalle zegoana. ‘Auditor’ . Aran SIgn 101. Entzuleetatik (Oidor) bat Delgadillo eritxona zan. GMant LEItz 63.

  Sinonimoak: iz.

  [aditzailea]: aditzaile (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. oyente; el/la que escucha (2) iz. escucha
  fr iz. auditeur, -trice
  en iz. listener; hearer
  port iz. ouvinte

  Testuinguruan

  Irrati entzuleak «oso fidelak» izaten dira. «Entzuleen kontsumoa fidela da. Urte batetik bestera jendea ez da aldatzen. Eta entzule gehienek irrati bat edo bi entzuten dute normalean. [Aldakorregia egia izateko, Urtzi Urkizu (berria.eus, 2019-04-19)]

  

   
• 

  Maite 10:54 pm on 2021/01/26 Permalink | Reply
  Tags: E   

  elkortu 

  ad. elkortu, elkor/elkortu, elkortzen || 1 da/du ad. Elkor bihurtu. Ik. idortu. Mendiak, soiltzeaz, elkortu eta hondatu egiten dira ezin gehiago. 2 da/du ad. Irud. Gogortzen eta elkortzen du bihotza, bekatua bekatuari erantsiaz. Biziak are gehiago elkortuko bagintu, ez geundeke zeharo hilik, barne muin hori heze duguno. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  elkortu.

  1. (V-gip ap. A ; O-SPAd, SP, Lar; -kh- Dv, H), erkortu (-kh- H) Secar(se), endurecer(se); convertirse en árido, estéril. (Sentidos prop. y fig.). “Se dessécher” O-SPAd 882. “Ogi bihia elkortu da” SP. “Secar demasiado, endureciendo” Lar. “(Intrans.) se dessécher, devenir sec. Elkhortu zaiku ogia […]. (Trans.) sécher” H. “Toaja au elkortuta dago” (G-azp). Zeren bere barreneko koleraren suak eta irakinak, errai guztiak erratzen, elkhortzen eta idortzen baiterautza. Ax 280 (V 187). Gizon bat esku bat elkortua zuena. He Mt 12, 10 (EvL sekatu, Ur legortu; los demás, salvo IBe, dan ihar(tu) o variantes). Gogortzen eta elkortzen du biotza bekatua bekatuari erantsiaz. AA I 402. Urak guziz gaiztoak ziran eta lurra elkortzen zutenak. Lard (ap. Dv). Lurrak izaten duan gaitzik aundiena dala goseak elkortzea. Agric 20. Mendiak soiltzeaz elkortu ta ondatu egin dira ezin geiago. Munita 19. Eskein-liliak elkortu, zimeldu ta zitu bage deuseztuteko. Erkiag Arran 178. Onen adimen bizkorra ere etzan idor elkortu. Zait Plat 51. Biguna elkortu. And AUzta 136. Anaitasuna bizkortu, / ez gaitezela elkortu. Olea 202. Biziak are gehiago elkortuko bagintu, ez geundeke zeharo hilik, barne-muin hori heze duguino. MEIG I 80. (Part. en función de adj.). “Desseiché” O-SP 223.
  Badakusazu nola nagoen, su hunetan errea eta idor elkhortua. Ax 597 (V 384). Lur elkhortu eta agor bat. He Phil 494 (SP 487 idor). Ogi erre-zar elkortua. Izt C 28s. Ezur leor elkortuaz beterik. Inza Azalp 109s.

  2. (O-SPAd 882; -kh- VocBN, Dv, H, A), erkortu (-kh- Gèze, Foix). Ensordecer. “Devenir sourd” O-SPAd, VocBN, Dv. “(Intrans.) devenir sourd, (trans.) rendre sourd, attourdir” H. “Assourdir” Foix.
  Beharriak tiroen harrabotsak elkorturik. JEtchep 89. Bainan badakit ere hilabete segurik egon zela elkorturik. Etchebarne 61.

  3. (-kh- Dv, A). “Devenir […] avare” Dv.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  ad. [idortu]: agortu, ihartu, lehortu, idortu Ipar., sikatu Bizk., kabartu g.e. [gortu]: Ipar. g.e.gortu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. secar(se), endurecer(se); convertirse en árido/estéril (2) da/du ad. (hed.) volverse avaro, -a/mezquino, -a (3) da/du ad. volverse sordo, -a
  fr da ad. devenir sourd, -e
  en da ad. dry
  port da ad. secar-se

  Testuinguruan

  Mendiak, soiltzeaz, elkortu eta hondatu egiten dira ezin gehiago. (Hiztegi batua)